اصرار شعشاعی بر کلاسیک خواندن نغمات قرآنی است
یکی از قاریان بینالمللی کشورمان در ارائه تحلیلی از تلاوتهای «عبدالفتاح شعشاعی»، گفت: تفاوت تلاوت استاد شعشاعی با تلاوتهای دیگر قاریان مصری این است که آنها محاورهای مقامات را به کار میگیرند و ایشان کلاسیک، و اصرار هم دارد که محاورهای نخواند.
نشست تحلیل تلاوتهای استاد «عبدالفتاح شعشاعی» قاری مصری |
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، در نشست تحلیل تلاوتهای استاد «عبدالفتاح شعشاعی» از قاریان مصری، «غلامرضا شاهمیوه» از داوران بینالمللی کشورمان به معرفی زندگی این استاد مصری پرداخت و گفت: ایشان از آن افرادی بود که در ابتدای تأسیس رادیو قرآن مصر با این شبکه همکاری نکرد و دلیلش این بود که استفاده از تکنیکهای جدید و ابزاری مثل رادیو را حرام شرعی میدانست.
وی افزود: اما او در سال ۱۹۳۶ در یک مراسمی که به مناسبت وفات «ملک فؤاد» در مصر تشکیل میشود، حضور مییابد که بسیاری از قراء چون «محمد رفعت» و امثال آن نیز حضور داشتند، رئیس وقت رادیو به نام «سعید لطفی» که خیلی علاقهمند بود که عبدالفتاح در استودیو رادیو حضور یابد، فتوایی را از مفتی آن زمان به شعشاعی نشان میدهد که براساس آن فتوا تلاوت در رادیو حرام شرعی نیست و از آن پس همکاری او با رادیو بیشتر شد تا اینکه نزدیک ۳۰۰ تلاوت از او در رادیو ضبط میشود و به دلیل سهلانگاری عوامل آن رادیو، بسیاری از این تلاوتها از بین رفت و فقط تعداد اندکی از آن تلاوتهای ارزشمند باقی مانده است
.
این داور بینالمللی ادامه داد: ایشان در سفر به کشورهای اسلامی تأثیرات فراوانی بر اهالی آن کشورها داشتند، از جمله سفر حج ایشان که به همراه «عبدالباسط محمد عبدالصمد» تنها قاریانی هستند که در مسجد النبی (ص) و مسجدالحرام تلاوت داشتند و در ۱۹۴۸، سفری به عراق به همراه عبدالباسط و «ابوالعینین شعیشع» داشتند که پس از این سفر بسیاری از قراء عراق متأثر از سبک او میشوند، قراء عراقی از سبک عبدالفتاح به حدی استقبال میکنند که بعد از آن مقلدهای فراوانی در کشور عراق پیدا میکند، اما متأسفانه عبدالفتاح به دلیل ویژگیهای خاصی که در صدا و لحن ایشان وجود داشت و زنگ صدایشان، مقلد چندانی در مصر پیدا نکرد، به جز فرزندش «ابراهیم شعشاعی» که او هم یک تقلید تقریبا متوسطی از سبک ایشان ارائه داد.
سبک شعشاعی مقلد چندانی در مصر پیدا نکرد
در ادامه این نشست «علیاکبرحنیفی» از داوران بینالمللی کشورمان به یکی از فنون قرائت قرآن که در سبک شعشاعی مشهود است، اشاره کرد و افزود: فن تلخیص یعنی خلاصه کردن آن چیزی که هست و جوهره کار را ارائه دادن، فنی بود که ایشان در بعضی از مقاطع از این تکنیک استفاده میکرد، مثلاً برخی از قراء مصری در قرائتشان آیات را خیلی تکرار میکنند، اما در تلاوتهای ایشان خبری از این تکرار نیست، البته گاهی تکرار آیات شنیده میشود، از جمله تکرارهایی که در فن تلخیص در جملات خاصی انجام میشود، مثلا «وَ تَوَکَّلْ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ» یا «کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَهُ الْمَوْتِ» یا «سبحانه» در واقع قسمتهایی است که میتوان بر روی تابلو نوشت و به دیوار زد تا همه استفاده کنند و یک دریا معرفت در آن است و این آِت را معمولا در تلاوتها چند بار تکرار میکنند.
حنیفی افزود: این قسمتها را به طور معمول قراء مصری چهار یا پنج دفعه تکرار میکنند در تلخیص میتوان طبقات نغمه را نیز آورد، مثلا «مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِیرًا» قرار، جواب و جواب جواب را میخوانند یا ترجیح میدهند یکی را قرائت حفص بخوانند و یا به شیوههای مختلف این تکرارها انجام میشود و یا نغمه را به طور کامل تغییر میدهند و بر اساس تغییر نغمه این فن تلخیص را انجام میدهند.
نشست تحلیل تلاوتهای استاد «عبدالفتاح شعشاعی» قاری مصری |
وی ادامه داد: ترکیب نغمات یا منفصلاند یا متصل؛ ترکیب متصل یعنی اینکه نفس طولانی میخواند به طور نمونه، اگر مقام بیات را میخواند، تکهای از یک نغمه دیگر میآورد، اما منفصل این است که قسمتی را میخواند، نفس میگیرد و یک قسمت دیگر را تلاوت میکند و در واقع ترکیب انجام میدهد، چون شعشاعی کوتاه و کند میخواند، ترکیب از دست میرود به صورت منفصل این کار را انجام میدهد.
همچنین در ادامه نشست تحلیل تلاوتهای عبدالفتاح شعشاعی، «احمد ابوالقاسمی» از قاریان بینالمللی کشورمان، گفت: در بحث نوع تلاوتهای استاد شعشاعی به این دو جمله رسیدم که مثلاً در محاورات عمومی و روزمره میگوییم، دارم میرم، یعنی از کلمهای استفاده میکنیم که اصلا معنا ندارد، که اصل ادبی آن میشود، در حال رفتن هستم، تفاوت تلاوت استاد عبدالفتاح شعشاعی با تلاوتهای دیگر قاریان مصری این است که آنها محاورهای مقامات را به کار میگیرند و ایشان کلاسیک به کار میگیرد و اصرار هم دارد که محاورهای نخواند.
وی گفت: خیلی زیبا نتها را کنار هم میچیند و در همان قالبهای موسیقایی روز و شناخته شده قرآن میخواند، مثلا به تلاوت ایشان از آیه «مَّنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدی لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلاَ تَزِرُ وَازِرَهٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا» (اسراء /۱۵) دقت کنید به زیبایی مشخص است که روی تمام نتها یک مقام را کامل با تمام طبقاتش در نفسی کوتاه اجرا میکند و این نشان میدهد که اگر کسی بخواهد معنای دقیق یا اصل یک مقام را کامل با تمام نتهایش یاد گیرد باید از این سبک استفاده کند؛ اگر بخواهیم به کسی بگوییم که زبان فارسی را یاد بگیر، نمیگوییم در خیابان بیاموز، میگوییم اخبار گوش کن چون در اخباری که صدا و سیما پخش میکند، اصرار دارند بر اینکه جملات ادبی استفاده شود، یعنی هم به فهم مردم نزدیک باشد و هم تحت قالبهای اصولی و دستوری زبان فارسی باشد.
حنیفی: |
فن تلخیص یعنی خلاصه کردن آن چیزی که هست و جوهره کار را ارائه دادن، فنی بود که شعشاعی در بعضی از مقاطع از این تکنیک استفاده میکرد، مثلاً برخی از قراء مصری در قرائتشان آیات را خیلی تکرار میکنند، اما در تلاوتهای ایشان خبری از این تکرار نیست |
این کارشناس فن قرائت قرآن در پایان نشست گفت: اگر کسی چند تلاوت از استاد عبدالفتاح شعشاعی که در یک قالب ارائه شده سراغ دارد تا بتوانم روزی از وی تقلید کنم و ساختار کلی تلاوت ایشان را پیدا کنم، به من معرفی کند، تقریباً میتوانم مانند همه قاریان مصری بخوانم، اما عبدالفتاح شعشاعی را نمیتوانم، نمیدانم باید چگونه خواند، چون چند تلاوت شبیه به هم ندارد تا با شنیدن آن قالب کار او را به دست آورم، مثلاً چون عبدالفتاح آخر آِیه را ساده تمام میکرد و ما نیز ساده تلاوت را به پایان برسانیم، عبدالفتاحخوانی نیست، عبدالفتاح خواندن، یعنی اینکه آخرش را هم میتوان ساده خواند.
یادآوری میشود، در بخشهای پیشین نشست تحلیل تلاوتهای استاد عبدالفتاح شعشاعی که با حضور «عباس سلیمی» و «علیاکبر حنیفی» از پیشکسوتان قرآنی و «احمد ابوالقاسمی» از قاریان بینالمللی کشورمان در خبرگزاری قرآنی ایران برگزار شد، تأکید شد که «عبدالفتاح شعشاعی» همتش بر این است که معانی را به شنونده القاء و تبیین کند که این را از طریق مجموعهای از تکنیکهای صوتی و لحنی و ابداعاتی که خودش برای اولینبار در تلاوت از خود نشان داده بود، اجرا میکرد که از جمله این موارد، تکنیک استفاده از قفلههای انتظاری است.