بررسی مشکلات آموزشی جلسات قرآنی – بخش ۷ – اهمیت و جایگاه اقدام پژوهی

بسمه تعالی

بررسی مشکلات آموزشی جلسات قرآنی (۷)

موضوع: اهمیت و جایگاه اقدام پژوهی در جلسات قرآنی

نوشته: محمدکاکاوند

*****************************

در نوشتارهای پیشین به مشکلات و خلاءهای مهم آموزشی جلسات قرآنی پرداختیم. در این بخش به یکی دیگر از مواردی که توجه به آن منجر به ارتقاء سطح کیفی جلسات آموزش قرآن کریم و بِه ویژه سطح کیفی مدرسین می شود اشاره می گردد .توضیح اینکه توجه ویژه به این مبحث در جلسات و حلقات تخصصی به عزیزانی که در کسوت مدرسی قرار دارند توصیه می گردد:

⚜تعریف اقدام پژوهی⚜
هرگونه اقدام و عملی که منجر به تشخیص و اجرای کارهای آگاهانه و متفکرانه در جهت ارتقاء سطح کیفی آموزش انجام شود را اقدام پژوهی می گویند. در واقع اقدام پژوهی به این مفهوم کلیدی ختم می شود که عمل بدون تفکر و تفکر بدون عمل راه به جایی نمی برد.
با عمل بدون تفکر به یادگیری و رشد مطلوب نایل نمی شویم و با تفکر بدون عمل نیز قادر به تغییر محیط نیستیم. در واقع اقدام پژوهی، به نگریستن علمی به فعالیت های آموزشی خود اشاره دارد. بدون اقدام پژوهی فعالیت آموزشی بدون فکر انجام شده و معلم و متعلم هر دو در جلسه یا کلاس آموزشی سرگردان خواهند بود.

اقدام پژوهی موجب ارزشیابی صحیح شده و باعث می شود معلم بر محیط آموزشی کلاس یا جلسه خود اثرگذار واقع شود. در اقدام پژوهی معلم می پذیرد که مسئول تفکر و عمل خود در کلاس است. نهایت اقدام پژوهی نیز آن است که معلم می داند که در کلاس چه می کند و چه مسیر آموزشی را طی می کند.

یکی از ضعف های عمده ای که در بسیاری از جلسات قرآنی و بویژه جلسات تخصصی قرآن کریم مشاهده می شود مسئله اقدام پژوهی است. این ضعف عمده و عدم توجه به این مقوله مهم که از جانب مدرسین و معلمین مربوطه ایجاد می گردد دارای بازخوردهای ذیل است که به طور اختصار اشاره می شود:
۱  – سردرگمی متعلمین در انتخاب و تبعیت از یک استاد
۲  – تعدد روش های تمرین ناصحیح
۳ –  تعدد مطالب و نکات آموزشی ناصحیح
۴ – عدم شناسایی نیاز مخاطب و ارائه مطالبی که مورد نیاز ایشان نیست

بدون شک انجام اصلاحات و هدایت افراد به مسیر رشد، نیازمند آگاهی و دانش است و بدون آن متعلم به اهداف نامعلوم و گنگ هدایت می شود. هدایت افراد به این مسیر گنگ که در بسیاری از جلسات قرآنی (با هر گرایشی) مشاهده می شود باعث شده است که تعداد زیادی از متعلمین به دنبال آن چیزی که نمی دانند چیست بگردند. نتیجه نهایی این رفتار غلط آموزشی نیز سرگردانی متعلمین در کسب دانش و عدم رشد مطلوب در بازه زمانی طلایی است که افراد دارای گیرایی و گوش فعال می باشند. فلذا به واقع ما در اقدام پژوهی به دنبال تقویت خلاقیت متعلمین بوده و در پی آن هستیم که کم توجهی و کم دقتی ایشان را کاهش دهیم. پس به طور اختصار  یک معلم و مدرس آگاه، اقدام پژوهی را برای موارد ذیل انجام می دهد:

الف): بداند که در کلاس یا جلسه اش چه اتفاقاتی می افتد
ب): بداند که متعلمین در خصوص مطالب آموزشی چگونه فکر می کنند و چه نظری دارند
ج): بداند که بر چه جنبه هایی از کلاس درس تأکید کند
د): بداند که در محیط آموزشی خود چگونه مشکلات را برطرف نماید

⚜اهمیت اقدام پژوهی⚜
۱ – مناسب ترین راه برای حل مسئله – معلمین و مدرسین با اقدام پژوهی به رفع مشکلات آموزشی خود آگاه خواهند شد
۲ – نوآوری دانش افزایی – تحقیق و بررسی برای اقدام پژوهی منجر به کشف روش های جدید و نو می شود
۳ –  اصلاح وصع نامطلوب – اقدام پژوهی منجر به اصلاح وضعیت نامطلوب شده و مدرس را به سمت آگاهانه عمل کردن پیش می برد
۴ – دوری از نخبه گرایی – برای اقدام پژوهی از همه افراد می توان استفاده کرد و رجوع صرف به افراد نخبه توصیه نمی شود
۵ – رشد تخصصی از طریق یادگیری جدید –  با توجه به اینکه اقدام پژوهی منجر به کشف روش های جدید و نو می شود، لذا کشف این روش ها منجر به آگاهی بیشتر و در نتیجه منجر به رشد تخصصی افراد و ارتقاء سطح کیفی ایشان خواهد شد
۶ – تغییر فرایندهای آموزشی – اقدام پژوهی منجر به تغییر رفتار آموزشی و فرایندهایی که یک مدرس برای مسائل آموزشی خود مد نظر دارد می انجامد
۷ –  افزایش آگاهی فردی – اقدام پژوهی موجب افزایش اطلاعات، آشنایی با روش ها، اصول و قواعد رفع نواقص یادگیری خواهد شد
۸ – بهبود عملکرد – شناخت، اقدام، عملکرد، ارزیابی و بازخورد گرفتن منجر به ارتقاء سطح کیفی اقدام پژوهی شده و سطح سواد علمی و عملی افراد را ارتقاء می دهد

⚜موضوع آموزشی ای که مورد اقدام پژوهی قرار می گیرد باید موارد ذیل را دارا باشد:⚜
?مورد اهمیت باشد
?مطابق سطح کیفی افراد باشد
?کوتاه و دست یافتنی باشد
?کلیشه ای و تکراری نباشد
?قابل اجرا باشد
?مورد علاقه باشد
?مرتبط با جریان یاددهی و یادگری باشد
و …..

فلذا اقدام پژوهی در یک فرایند کلی به دنبال تشخیص، تغییر و ارزیابی می باشد.

?اقدام پژوه باید با رشته ای که در آن اقدام پژوهی می کند تخصص داشته باشد
?اقدام پژوه باید با نظریات علمی، مطالعات و بررسی و یافته های تخصص خود آشنا باشد و خود را با علم روز آشنا کند. عدم توجه به یافته ها و مطالعات علمی در این زمینه باعث می شود که در زمان مواجهه با مشکل یا مسئله ای بتواند با اتکاء به روش های علمی مشکل بوجود آمده را برطرف نماید.
?برای اقدام پژوهی باید موضوع داشت یعنی مدرس باید بداند که به دنبال برطرف کردن چه مشکلی از متعلمین خود است
?موضوع اقدام پژوهی باید راحت و عینی باشد

یک مدرس زمانیکه به عنوان اقدام پژوه عمل می نماید لازم است برای ارتقاء کیفی عملکرد خود موارد ذیل را انجام دهد:
الف): روش و عملکرد آموزشی توسط خود مدرس یا ناظرر آموزشی یادداشت برداری شود
ب): ضبط فیلم یا صوت جلسه آموزشی و گوش دادن به مطالب، روش های برخورد، روش های تدریس، تفهیم و …
ج): تهیه گزارش کیفی توسط مشاهده گر
د): پرسش و پاسخ یا مصاحبه

⚜منابع و مؤاخد اقدام پژوهی⚜
برای اینکه بتوان از اقدام پژوهی باکیفیتی برخوردار بود لازم است از منابع و مؤاخذی استفاده نمود. در این بخش به موارد ذیل اشاره می گردد:

?تجربه ها، احساسات و برداشت های شخصی
?نظرات و تجارب سایر متخصصین
?مشورت گرفتن
?واکنش های راهنمایان آموزشی
?نتایج امتحانات
?واکنش متعلمین
?پژوهش های دیگران
?اسناد و مدارک علمی
?جلسات آموزشی و پژوهشی
?مطالعه و تحقیق
?نظرات و انتقادات دیگران
و ….

?امیدواریم خلاصه مطالب ارائه شده در این نوشتار مفید فایده و اثرگذار برای مدرسین و معلمین قرار گیرد?

 

 

??موفق باشید – محمد کاکاوند??

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *