اوج‌های زیبا و تلاوت دلنشین در قرائت‌های شیخ شحات محمد انور
شیخ شحات محمد انور، قاری مشهور مصری اول جولای ۲۰۲۴ (برابر با ۱۱ تیر) در سال ۱۹۵۰ میلادی در روستای «کفر الوزیر» واقع در استان «دقهلیه» مصر متولد شد. وی سه ماهه بود که پدر خود را از دست داد و مورد سرپرستی دایی خود، حلمی محمد مصطفی قرار گرفت. در کودکی وارد مکتبخانه قرآنی روستای خود شد و در هشت سالگی کل قرآن کریم را حفظ کرد و در تمام عمر خود به تلاوت قرآن ادامه داد.
وی همزمان با فراگیری حفظ قرآن و تجوید، در مقابل نزدیکان خود در مکتبخانه، قرآن تلاوت می‌کرد تا جایی که دوستان و اهل روستا لقب «شیخ کوچک» را به او دادند و خیلی زود توانست در این عرصه جایی برای خود پیدا کند.
شحات محمد انور درباره خاطرات ایام کودکی خود گفته است: «در آن دوره من با حفظ کردن قرآن کریم سعادتى وصف ناشدنى یافتم، مخصوصاً پس از اتمام حفظ قرآن و در اثنای یادگیرى تجوید قرآن، به خاطر اینکه صداى زیبایى داشتم و لحن من شبیه لحن قاریان بزرگ بود بر همدوره‌اى‌هایم پیشى گرفته و در میان آنان به استاد کوچک شناخته شدم. این موضوع آنها را خشنود مى‌کرد، هم کلاسى‌هایم در مکتب به دنبال فرصت بودند که استاد مشغول کارى شود تا از من بخواهند که با تجوید، آیات قرآن را برایشان قرائت کنم و چنان مرا تشویق مى‌کردند که گویى من قارى بزرگى هستم».
وی خاطرات خود را اینگونه ادامه داده است: «تشویق‌های اطرافیانم راه و هدفم را در حالى که طفلِ خردسالى بودم مشخص کرد و باعث شد که من هر راه و هر وسیله‌‌اى را که به واسطه آن از قرآن کریم بهره‌مند می‌شدم جستجو کنم که از دستم نرود، به خصوص پس از آن که به دوران جوانی رسیدم و بعد از وفات دایى‌ام که سرپرستى خانواده را به عهده داشت، من باید به خود و مادر و پدربزرگم تکیه می‌کردم؛ هرگاه مى‌شنیدم یکى از بزرگان فوت کرده است و از یکى از مشاهیر قُرّاء براى برگزاری مجلس عزا دعوت به‌عمل آمده من در حالی که نوجوان بودم به محل عزا مى‌رفتم تا به قرآن گوش فرا دهم و از قارى چیزى یاد بگیرم و در فضاى آن مناسبت قرار بگیرم تا اگر به چنین مجلسى دعوت شدم، مثل همین مشاهیر باشم».
نقطه قوت قرائت این قاری مصری صوت دلنشین و صدای بسیار زیبای او بود. چرا که او به دلیل یادگیری دستگاه‌های موسیقی الحان و نغمات را به خوبی فرا گرفته بود و موفق شد صوت و لحن کم‌نظیری را ارائه دهد که همگان را مجذوب خود ساخت. البته خود او معتقد بود تلاوت قرآن، چیز دیگری است و ربطی به موسیقی ندارد و به تمامی قاریان توصیه می‌کرد که بر اساس تقوای الهی تلاوت کنند.
سبک شیخ شحات در قرائت قرآن
شیخ شحات محمد انور با استفاده از شیوه قرائت‌های شیوخ و اساتید خود، به مدد حنجره کم‌نظیر خود و صوت زیبایی که خداوند به او عنایت کرده بود، توانست سبکی جدید را در قرائت قرآن ابداع کند. سبک شحات از جهت استفاده از قرائت‌های قاریان نسل گذشته، «تألیفی و ترکیبی» و از جهت ذوق و ابتکار خود «بدیع و ابتکاری» بوده است.
قرائت‌های شیخ شحات محمد انور از اوج‌های زیادی برخوردار است و در عین حال بر خلاف قاریان مطرح مصری از نغمات و الحان شاد در قرائت‌های خود بیشتر استفاده کرده است اما اوج‌های زیبای قرائت شیخ شحات به گونه‌ای نبود که این قاری بزرگ تسلط خود را در کنترل و جهت دهی به صوت و لحن خود از دست بدهد.
او بر خلاف اساتید قرائت مصر همچون عبدالباسط و محمد صدیق منشاوی و برخی دیگر از قاریانی که قرائت‌های محزون داشتند، بیشتر از الحان شاد استفاده کرده و قرائت‌های شادی را ارائه می‌کرد. این مسئله یکی از تفاوت‌های سبک قرائت شیخ شحات با قاریان پیشین بوده است.
شحات برای آنکه بتواند قرائتی با دو خصوصیت «مرتفع و شاد» ارائه دهد، از مقام بیاتی که در آغاز تلاوت‌هایش می‌خواند مسیر قرائت خویش را تعیین می‌کرد و به همین خاطر می‌بینیم نوع بیاتی که برای شروع قرائت از آن استفاده می‌کرد با بیاتی که مثلاً مصطفی اسماعیل یا عبدالباسط برای ابتدای قرائت انتخاب می‌کردند، بسیار متفاوت بود؛ زیرا «بیات» شحات کاملاً با قرائت بلند و شاد خویش هماهنگ و متناسب بود و وی را به راحتی به مقام زیبای «رست» منتقل می‌کرد.
حضور در رادیو قرآن مصر
رئیس مرکز قرآنی شهر «میت غمر» به دلیل شهرت بالایی که شیخ شحات در قرائت قرآن کسب کرده بود، دعوت‌نامه‌ای برای او فرستاد و وی را به یکی از مناسبت‌های دینی که مرحوم دکتر «کامل البوهی»، نخستین رئیس رادیو قرآن مصر در آن حضور داشت، فرا خواند.
مرحوم استاد شحات انور درباره این ماجرا چنین می‌گوید: «طبق تاریخی که مقرر شده بود به رادیو رفتم، ولی هیئت داوران با وجود اینکه از قرائت من شگفت‌زده شده بودند گفتند باید مدتی برای فراگیری نغمه‌ها و دستگاه‌ها کلاس ببینی؛ من از استاد «محمود کامل» و استاد «احمد صدقی» درباره چگونگی کار سؤال کردم و آنها مرا به آموزشگاه موسیقی راهنمایی کردند، دو سال به آموزشگاه موسیقی رفتم و همه مقامات و الحان قرآنی را با کیفیت عالی فرا گرفتم تا سال ۱۹۷۹ میلادی که دوباره برای ورود به رادیو درخواست دادم و سرانجام موفق شدم. آنها برنامه‌ای برای تلاوت‌هایم به من دادند و از آن پس بود که به رادیو راه یافتم.»
شیخ شحات دارای ۹ فرزند (سه پسر و شش دختر) بود که همه آنها حافظ کل قرآن کریم هستند اما دو تن از فرزندان وی (انور شحات محمد انور و محمود شحات محمد انور) حسن تلاوت قرآن را از پدر به ارث برده‌اند و بارها برای تلاوت قرآن به جمهوری اسلامی ایران سفر کرده‌اند. شیخ محمود شحات انور، یکی از فرزندان وی که خود در ۱۰ سالگی حافظ کل قرآن شده است، در این باره می‌گوید: «پدرم نسبت به حفظ قرآن ما اصرار داشت و خود حفظ قرآن را به ما آموزش می‌داد و بر آن نظارت می‌کرد».
سفرهای قرآنی به کشورهای جهان
سفرهای مرحوم شحات انور باعث شد تا شهرت او در سراسر جهان گسترش یابد. مرحوم شحات محمد انور در ماه مبارک رمضان و در بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۶ میلادی به تمام قاره‌ها سفر کرد و به قرائت قرآن پرداخت. وی بارها از طرف وزارت اوقاف مصر و بسیاری از اوقات به دعوت خصوصیِ میلیون‌ها نفر از دوست‌داران قرآن کریم در خارج از مصر، به لندن، لوس‌آنجلس، آرژانتین، اسپانیا، فرانسه، برزیل، کشورهای حاشیه خلیج فارس، نیجریه، زَئیر، کامرون و بسیاری از کشورهای آسیایی به ویژه جمهوری اسلامی ایران سفر کرد و به قول خودش در همه این مسافرت‌ها جز رضای خداوند و بهروزی مسلمین نیت دیگری نداشت.
استاد شحات محمد انور چهار سال به دلیل نوعی بیماری کبدی در محافل قرآنی تلاوت نمی‌کرد و مدتی در بیمارستان خاتم‌الانبیاء (ص) تهران برای مداوا تحت نظر بود و سرانجام در ۲۳ دی‌ماه سال ۱۳۸۶ هجری شمسی مصادف با ۱۳ ژانویه سال ۲۰۰۸ میلادی در سن ۵۸ سالگی دارفانی را وداع گفت.
