شناخت و مقابله با استرس

بسمه تعالی

شناخت و مقابله با استرس

*****************************

استرس یکی از ویژگی های خاص انسان است که خداوند در وجود همه ما قرار داده است. اصولاً استرس زمانی پدید می آید که انسان وارد مرحله جدیدی از کاری خاص می شود و به دلیل اینکه در اجرای آن کار دارای تجربه و شناختی نیست، لذا دچار استرس می شود. همچنین ترک عادات بد و انجام عادات صحیح و اصولی نیز موجب می شود تا بدن انسان در مقابل اینگونه تغییرات از خود واکنشاتی را نشان دهد. معمولاً این واکنشات در لرزان شدن صدا، عرق کف دست، کشش عضلات، تند شدن نفس، ترس و … نمایان می شود که در غالب واکنشی به نام استرس شناخته می شود. زمانی که بدن انسان هورمون آدرنالین را بیشتر تزریق کند، حالت تدافعی و حالت مقاومت در مقابل ورود به عوامل جدید در بدن ایجاد می شود که این مورد در واقع ریشه ایجاد استرس است.
همواره در فرایند تدریس و آموزش، افراد و قرآن آموزانی هستند که دچار استرس شده و در هیجانات کاذب قرار می گیرند. لذا لازم است معلمین و مدرسین محترم نسبت به این مسئله توجه بیشتری داشته و متعلمین خود را نسبت به آن آگاه نمایند. اصولاً و غالباً، استرس ریشه در ضعف، عدم مهارت، عدم تسلط و …. دارد. معمولاً توجه بیش از اتدازه به یک موضوع خاص توسط معلم یا استاد نیز برای قرآن آموز استرس را فراهم می کند. عدم بکارگیری روش های صحیح تدریس، عدم آشنایی با روانشناسی تدریس و … نیز همگی در ایجاد استرس در افراد نقش مستقیم دارد. در این نوشتار به صورت اختصار و بدون اشاره به موارد و نکاتی که در روش های تدریس و یادگیری وجود دارد و موجب استرس می شود، به عواملی که موجب استرس می گردد و در میان افراد شیوع بیشتری دارد اشاره خواهد شد. ان شاءالله در توشتارهای بعدی به صورت مبسوط به مشکلات یادگیری و آموزش اشاره خواهیم کرد. در بررسی و تحلیل استرس دو حالت وجود دارد:
یکی اینکه استرس موجب افت و از دست دادن خلاقیت و فرار از اجرای هدف تعیین شده می شود که این بسیار خطرناک است و افرادی که دچار آن می شوند نیاز به یک مشوق قوی و محرک همیشگی دارند و یکی دیگر آنکه موجب ایجاد خلاقیت و ارتقاء و ایجاد شجاعت در افراد می شود که این از حسنات استرس محسوب می شود. مواردی که در ذیل اشاره می شود می تواند در هر دو دسته مورد بررسی قرار گیرد، مهم آن است که بدانیم در مقابل این موارد از چه راهی باید استفاده کنیم و چه تاکتیکی را بکار بندیم:

۱ – یکی از راه های مبارزه با استرس، بی تفاوت بودن به آن موضوعی است که موجب استرس می گردد. معمولاً یکی از عواملی که موجب می شود استرس به یک همراه همیشگی در قرآن آموزان تبدیل شود، فکر کردن و توجه بیش از اندازه به آن موضوعی است که استرس را ایجاد می کند. بی تفاوت بودن و توجه به توانایی های خود، یکی از راه های مبارزه با استرس مخرب می باشد.
۲ – توجه به نوع و کیفیت برخورد با استرس نیز در شکل گیری، ادامه یا عدم ادامه استرس نقش مهمی دارد. پس از آنکه ریشه استرس شناخته شد، کیفیت برخورد ما با استرس مهم است. زیرا کیفیت برخورد ما باعث می شود که آن استرس ادامه پیدا کند یا نکند. مورد قبلی یکی از راه های برخورد با استرس می باشد.
۳ – عجله داشتن برای رسیدن به هدف یا اهداف از جمله مواردی است که موجب ایجاد استرس می گردد. بسیاری از قرآن آموزان برای رسیدن به درجات عالی دچار عجله هستند و بدون توجه به توانایی های خود و شرایطی که در آن قرار دارند، سعی دارند تا یک شبه راه صدساله را طی نمایند که این طبیعتاً محال است. لذا باید بیشتر تلاش کرد و از راهنمایی های استاد نیز استفاده کرد. تحت تأثیر قرار گرفتن شرایط و الگو قرار دادن افرادی خاص و عدم توجه به توانایی های خود نیز از جمله مواردی است که موجب استرس می شود.
۴ -معمولاً زمانی که هدف ما بزرگ جلوه داده شود، استرس نیز به دنبال آن خواهد آمد. این موضوع هم از جانب مدرس و هم از جانب متعلم می تواند مورد بررسی قرار گیرد. ارائه مباحث سطح بالا بدون توجه به ظرفیت های علمی افراد توسط معلم و تعیین اهداف بسیار بزرگ بدون توجه به توانمندی های خویش توسط متعلم از جمله مواردی است که موجب ایجاد استرس در افراد می شود. اینکه برداشتن سنگ بزرگ نشانه نزدن است در این بخش مورد توجه است.
۵ – معمولاً تغییر دیدگاه نسبت به توانایی ها و مهارت ها موجب استرس می گردد. هرچقدر که توانمندی ها و ظرفیت های علمی افراد ارتقاء یابد، دیدگاه و مهارت های آنان نیز نسبت به آن چیزی که ارتقاء یافته اند تغییر خواهد کرد. ایجاد تغییر و قرار گرفتن در شرایط جدید، خود از عوامل ایجاد استرس است. مهم آن است که بدانیم برای هر تغییری از چه تاکتیکی برای مبارزه با آن استفاده نماییم.

۶ – عدم داشتن شجاعتِ درخواستِ کمک از دیگران و کمک از افراد توانمند نیز موجب استرس می شود. بسیاری از افرادی که دچار استرس می شوند به دنبال آن هستند تا خودشان راه مقابله با آن استرس را کشف نمایند که البته این نیز یک جنبه مثبت و یک جنبه منفی به شمار می آید. از این نظر مثبت است که برای رهایی از استرس تلاش می کند و به دنبال کشف راه های جدید است و از ان جهت منفی است که استرس های وی را بیشتر خواهد کرد. تلاش برای کشف راه مقابله با استرس و قرار گرفتن در موقعیت های جدید، همگی موجب افزایش استرس خواهد شد.
۷ – اهمیت قائل شدن نسبت به اینکه کسی به ما توجه می کند یا خیر، منجر به استرس می گردد. بسیاری از قرآن آموزان و متعلمین به دنبال آن هستند که توسط دیگران مورد توجه قرار گیرد. توجه دیگران به این دسته از افراد موجب ایجاد انگیزش و انگیزه خواهد شد. بکارگیری روش صحیح و جذاب در تدریس نیز در این مقوله نقش اساسی دارد.
۸ – تلاش مداوم برای راضی نگه داشتن دیگران از جمله موارد شایع در ایجاد استرس می باشد.
۹ – معمولاً انجام چند وظیفه در کنار یکدیگر و قبول تعهدات متعدد منجر به استرس می گردد. ارائه مباحث مختلف و انتظار انجام چندین وظیفه در کنار یکدیگر از متعلم، استرس را به دنبال خواهد داشت. لذا بسیار ضروری است که معلمین به این مسئله دقت بیشتری نمایند و از روش های صحیح در ارائه مطلب استفاده نمایند.
۱۰ – انجام کارهای غیر ممکن و به طوری که توانایی های ابتدایی آن فراهم نشده است نیز منجر به ایجاد استرس می گردد.
۱۱ – نداشتن هدف مشخص برای رسیدن به موفقیت

* اما برای مقابله با هرگونه استرس می توان از روش های ذیل استفاده نمود. بدیهی است، روش ها و تمرینات بسیار زیادی برای مقابله با استرس وجود دارد که توسط متخصصین و روانشناسان ارائه شده است. در زیر به چند مورد اشاره می گردد:

ورزش کردن، پیاده روی طولانی، پیاده روی با دیگران، تنفس عمیق، قرار گرفتن در محیط های آرام و شاد، رفتن به طبیعت، شکرگزاری و یاد خداوند، استراحت کافی و کامل، توجه به کیفیت خورد و خوراک، انجام برنامه ریزی، توضیح دادن شرایط خاص توسط دیگران برای ما، ابداع روش های تازه برای مقابله با استرس، کمک از دیگران، بررسی عوامل عمده و پیدا کردن راه های مقابله، قرار دادن خود در شرایط استرس و مقابله با آن شرایط، درد دل کردن با افراد معتمد و پیدا کردن کسی که بتواند ما را رهبری (کُچ) کند، تعیین کردن اهداف کوچک برای رسیدن به اهداف بزرگ، اطمینان به توانایی ها و داشتن اعتماد به نفس، خوب انجام دادن کارها و اهداف از قبل تعیین شده، دوری کردن از افرادی که به اعتماد به نفس آسیب می زنند و در واقع تخریب گر روحیات ما هستند، مؤانست با افرادی که موفق هستند و برای راهنمایی دیگران توقعی ندارند، سؤال کردن و تحقیق کردن و الگو گرفتن از افرادی که اثرات مثبت در روحیات ما می گذارند از جمله راه های مبارزه با مسئله استرس می باشد.

موفق باشید
محمد کاکاوند

محمد کاکاوند

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *