قراء، منشدین و موسیقیدانان از «علی محمود» بهره برده‌اند

در نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی محمود» با اشاره به این امر که علی محمود صاحب فنون مختلفی است و در مصر فقط از دیدگاه قرائت یا ابتهال به او نگاه‌ نمی‌شود، مطرح شد: سه گروه قراء، منشدین و موسیقیدانان از «علی محمود» بهره برده‌اند.

نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی محمود»

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی ‌محمود» با حضور استادان «عباس سلیمی»، «غلامرضا شاه‌میوه» و «مجید جدیدی» از کارشناسان قرآنی کشورمان در سالن شورای خبرگزاری ایکنا برگزار ‌شد.

در ابتدای این نشست عباس سلیمی با اشاره به تلاوت‌های اثرگذار استاد «علی محمود» اظهار کرد: وی سرآمد تمام کسانی است که در زمینه ابداع الحان موزون و نغمات زیبا فعالیت کرده‌اند، استاد علی محمود چه در زمینه قصاید و ابتهال و چه در زمینه قرائت قرآن از توانمندترین قاریان جهان اسلام است، در حقیقت می‌توان گفت که پس از رحلت استاد فقید «شیخ احمد ‌ندا» شایسته‌ترین جایگزینی که می‌توانست جای او را پر کند «شیخ علی محمود» بوده است.

در ادامه این نشست «شاه‌میوه» به توصیف کلی تلاوت‌های استاد علی محمود پرداخت و گفت: مرحوم علی محمود در سال ۱۸۷۸ میلادی چشم به جهان گشود و در سال ۱۹۴۳ نیز دیده از جهان فروبست. امکانات ضبط صدا نیز از سال ۱۹۳۲ میلادی فراهم شد، به این ترتیب بیشتر عمر مرحوم علی محمود در زمانی سپری شد که هنوز امکانات ضبط صدا به وجود نیامده بود. به این ترتیب همه چیزهایی که به عنوان قصاید ـ ابتهالات و تلاوت‌ از ایشان به یادگار مانده است به دهه آخر عمر او برمی‌گردد و باید با توجه به این قضیه ابعاد صوت و لحن وی را بررسی کرد.

وی «علی محمود» را یک شخصیت ذوالفنون معرفی کرد و گفت: علی محمود صاحب فنون مختلفی است و در مصر فقط از دیدگاه قرائت یا ابتهال به او نگاه‌ نمی‌شود، وی برای سه گروه مختلف در مصر از یک جایگاه و شخصیت ویژه‌ای برخوردار بوده است، اولین گروه قراء هستند و بسیاری از قراء نسل‌های بعد از علی محمود سر سفره او نشسته‌اند و از الحان و نغفات او استفاده‌های فراوانی کرده‌اند. من تحلیلی داشتم روی ریشه‌یابی برخی از ردیف‌های قرآنی در سبک‌هایی مثل مصطفی اسماعیل و یا حتی عبدالفتاح شعشاعی و متوجه شدم که بسیاری از این ردیف‌ها از سبک علی محمود استنباط و استخراج شده است بنابراین ایشان برای صنف قراء مصر یک جایگاه ویژه‌ دارد.

این داور بین‌المللی قرآن کریم گروه دیگر را منشدین، مبتهلین و کسانی که در زمینه انشاد دینی و … در مصر فعالیت می‌کنند دانست و گفت: بنا به گفته بسیاری از تحلیل‌گران مصری موسس فن انشاد در قرن ۲۱ علی محمود است. بنابراین از دیدگاه ابتهالات و قصائد دینی هم علی محمود جایگاه ویژه‌ای برای این گروه دارد. گروه سوم، گروهی هستند که در مصر آن‌ها را تحت عنوان موسیقدانان و کسانی که فعالیت موسیقی انجام می‌دهند می‌شناسیم. علی محمود نه تنها برای این دو گروه اول حتی برای موسیقیدانان نیز به عنوان یک اسوه مطرح است.

وی در ادامه افزود: در برخی روایات تاریخی می‌خوانیم که به طور مثال فلان آهنگ‌ساز و یا فلان موسیقی‌دان مصری افتخارش این است که یک زمانی خدمت علی محمود رسیده و هنر خود را عرضه کرده و از ایشان تأثیر گرفته است. در بین شخصیت‌های قرآنی مصر کمتر کسی است که از این دیدگاه هم دارای جایگاه و اهمیت باشد.

دو تلاوت از علی محمود نمی‌تون یافت که ردیف‌های مشترک داشته باشد

این پیشکسوت قرآنی با اشاره به این امر که در تلاوت‌های علی محمود نمی‌توان دو تلاوت را یافت که ردیف‌های مشترک داشته باشد، تصریح کرد: مرحوم علی محمود از یک ویژگی‌های خاصی در صدا و سبک برخوردار است که می‌توانیم بگوییم دیگر تکرار ناشدنی است، اگر تلاوت‌های یک قاری مصری را بشنویم بعد از شنیدن پنج یا شش تلاوت به این نتیجه می‌رسیم که در این تلاوت‌ها یک استخوان‌بندی و شالکه‌ای وجود دارد که می‌توانیم بگوییم این شاکله منهای یک سری شاخ و برگ‌ها سبک آن قاری است، اما در مورد علی محمود نمی‌توانیم دو تلاوت از او پیدا کنیم که ردیف‌های مشترک داشته باشد.

در ادامه این نشست استاد جدیدی نیز طی سخنانی اظهار کرد: علی محمود ۱۳۰ سال پیش به دنیا آمد و از همان بدو کودکی نیز نابینا شد ولی باوجود نابینایی و روشن‌دلی که داشت هوش سرشار و استعداد فراوانی داشت که سبب شد پدر او وی را به مکتب خانه‌های آن زمان بفرستد، به این ترتیب وی موفق به حفظ قرآن شد، بعد از حفظ قرآن، علوم موسیقی را هم فرا گرفت و در نهایت سه طایفه بزرگ قاریان، منشدین و اهالی موسیقی نیز از ایشان بهره برده‌اند.

تلاوت‌های علی محمود پیچیدگی و ظرافت‌های زیادی دارد

جدیدی با اشاره به این امر که در مصر به استاد علی محمود «امام المنشدین و سید قراء» لقب داده‌اند گفت: وی با وجود نقیصه‌ای که به لحاظ جسمی داشت در زمینه شاگردپروری نیز موفق بود. استاد کامل یوسف و شیخ زکریا احمد نیز از وی تبعیت می‌کردند. همچنین شیخ علی محمود برای دو نفر آینده روشنی را نویده داده بود یکی در سال ۱۹۱۸ به شیخ محمد رفعت که در یک جلسه تلاوت قرآن ایشان را می‌شنوند و آینده روشنی را برای ایشان نوید داد. استاد علی محمود در کتاب «الحان اسماء» برای شیخ زکریا احمد که به امام الملحنین در مصر مشهور است و آثار فاخری نیز از ایشان به جای مانده است نیز آینده روشنی را نوید داده بود. از هنرمندان نیز محمد عبدالوهاب به شاگردی ایشان افتخار می‌کرده است.

نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی محمود»

این کارشناس قرآن کریم با تاکید بر پیچیدگی و ظرافت‌های زیادی که در تلاوت‌های استاد علی محمود وجود دارد اظهار کرد: اگر یک قاری بخواهد از شیوه علی محمود تقلید کند در ابتدا باید هوش سرشاری داشته باشد و علم به موسیقی هم داشته باشد تا بتواند متوجه شود که این بستر چه ضرورتی دارد و بتواند استفاده کند، اگر تلاوت شیخ علی محمود توسط قراء برتر خوب پژوهش شود، قراء برتر می‌توانند از شیوه شیخ علی محمود استفاده کنند و متوجه ظرایف تلاوت وی بشوند.

وی ادامه داد: اگر قراء برتر کشور ما پژوهش‌گونه به شیوه تلاوت علی محمود بپردازند و به ظرایف آن آشنا شوند یک رنسانس در تلاوت قرآن ایجاد خواهند کرد و ما می‌توانیم یک پله به شیوه استادان قرآن بزرگ مصری نزدیک‌تر شویم و شاهد قراء بزرگی در آینده تلاوت قرآن ایران باشیم.