مشخصه بارز تلاوت‌های «محمد رفعت» قفله‌های کوتاه و مختصر است

قاری ممتاز و کارشناس قرآن کریم گفت: مشخصه تلاوت‌های محمد رفعت قفله‌های کوتاه و مختصر است، اما قاریان امروز به دو دلیل قفله‌هاشان طولانی شده است، یکی به دلیل مشکل بودن این شیوه و دیگر این‌که قفله‌های طولانی، تلاوت را عوام‌پسند و جذاب‌تر می‌کند.

«مجید جدیدی» قاری و کارشناس قرآن کریم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) در راستای تحلیل تلاوت‌های مرحوم «محمد رفعت» با بیان این مطلب گفت: لحن استاد محمد رفعت لحنی پیچیده است و می‌توان آن را با تحریر‌پذیری بالای استاد، تلفیق و خشوع در تلاوت که ویژگی بارز و اصلی تلاوت‌های رفعت است، توصیف کرد.

وی ادامه داد: در تلاوت‌های قراء پس از مرحوم رفعت که در سبک‌شان اندک تقلیدی از ایشان دارند، همین‌ که قاری مقلد، گوشه‌ای از تلاوت رفعت در تلاوتش جاری می‌شود، به یکباره رنگ تلاوت قاری تغییر می‌کند، در انتهای برخی از تلاوت‌های استاد «محمد بسیونی» وی از سبک رفعت استفاده می‌کند؛ در شروع تلاوت «عبدالعزیز عکاشه» بهره‌برداری از شیوه تلاوت استاد رفعت، کاملاً مشخص است.

وی با اشاره به این‌که تأثیرپذیری بالای تلاوت رفعت بر مستمع، ناشی از خشوع او در برابر آیات قرآن کریم است، گفت: در تلاوت‌های محمد رفعت نسبت به سایر قراء این خشوع بیشتر است، بهره‌گیری از احساس فردی در تلاوت‌هایش بسیار بالا است که شاید نا‌بینایی ایشان می‌تواند، دلیلی بر این احساس باشد.

جدیدی اظهار کرد: غالب قراء نابینا، از احساس بالایی در تلاوت برخوردار بودند، مثل «عبدالعزیز حصان»، «محمد عمران» و «سعید مسلم» وقتی این اسامی را مرور می‌کنیم، متوجه خواهیم شد که در تلاوت‌هایشان احساس بسیار زیادی دارند و می‌توان گفت محمد رفعت در میان قراء نابینا، بیشتر از بقیه، احساس در تلاوت‌هایش تأثیرگذار بوده است.

این قاری ممتاز قرآن کریم افزود: رفعت یکی از طلایی‌ترین قراء در عصر طلایی قرائت قرآن مصر است و از مشخصات تلاوت‌های محمد رفعت قفله‌های کوتاه و مختصر است که اگر در تلاوت‌های قراء نسل جدید دقت شود، از قفله‌های طولانی و پرتحریر بسیار استفاده می‌کنند، اما در تلاوت‌های رفعت چنین موردی نیست، قفله‌های مختصری دارند که در تلاوت‌های بسیاری از قاریانی که پیرو سبک ایشان بودند، مثل «کامل یوسف» نیز این ویژگی بارز است، شاید قاریان امروز به دو دلیل قفله‌هاشان طولانی شده است که یکی به دلیل مشکل بودن این شیوه و دیگری این‌که قفله‌های طولانی، تلاوت را عوام‌پسندتر و جذاب‌تر می‌کند.

وی یادآور شد: رفعت در تلاوت‌هایش از تمامی نغمات استفاده کرده است، اما بیات، حجاز و صبا را بیشتر از همه مقامات تلاوت می‌کرد و مورد بهره‌برداری قرار نگرفتن تلاوت‌های محمد رفعت توسط سایر قراء و مشکل و پیچیده‌‌گی شیوه استاد به دلیل توانمندی صوتی و تحریرپذیری بالای ایشان است که هر قاری نمی‌تواند چنین بهره‌برداری را داشته باشد؛ هر فردی که قدرت تحریرپذیری بالایی داشته باشد، می‌تواند کارهای رفعت را انجام دهد؛ در یکی از تلاوت‌های استاد «راغب مصطفی غلوش» نفسی را از ایشان شنیده‌ام که به کمک تحریرها و قدرت صوتی خود، توانسته است حرکات مشکل رفعت را پیاده کند؛ اخیرا از «حامد شاکر‌نژاد» قرائتی را شنیدم که از تلاوت‌های استاد رفعت هم قطعاتی را استفاده می‌کند که بسیار جذاب بود و حتی از ایشان خواستم که این بهره‌برداری را همچنان ادامه دهد.

جدیدی با اشاره به این‌‌که برای تحلیل درست شیوه رفعت باید فضای فرهنگی و اجتماعی زمان او را مورد کنکاش قرار داد، گفت: قاری که تلاوت رفعت را می‌شنود، ابتدا باید فضای زمان حیات استاد رفعت را درک کند، شاید شنیدن تلاوت‌های مرحوم «شحات محمد انور» برای یک قاری جوان، زیباتر از شنیدن تلاوت‌های رفعت باشد.

جدیدی افزود: قدرت صوتی مرحوم رفعت از این‌جا به اثبات می‌رسد که در زمان ایشان در مجالس قرائت قرآن میکروفون نبود و قاری‌ای می‌توانست، موفق شود که از توان صوتی بالایی برخوردار باشد و در سالن‌های وسیع همه حاضران صدای او را بشنوند که رفعت این ویژگی را داشت، اما با آمدن میکروفون ظرایف کار استاد رفعت بیشتر مشخص شد، یعنی بعد از آمدن سیستم‌های صوتی تلاوت ایشان در رأس قرار گرفت.