از چه عناصری باید تقلید نمود؟

 در این بخش دو موضوع مهم و کلی اشاره خواهیم نمود:

1 – از چه عناصری باید تقلید نمود؟

2 – اساسی ترین عناصر که در دوره تقلید باید فراگرفته شود

یکی از سؤالات رایجی که اغلب افرادی که به وادی تلاوت قرآن وارد شده اند مطرح می کنند آن است که از چه چیزهایی در تلاوت یک استاد باید تقلید نمایند؟

سه رویه رایج موجود در کشور

در ابتدا لازم است به سه رویه موجود در کشور اشاره کوتاهی نماییم. در ادامه به چند روش موجود و رایج در کشور اشاره کرده و آنها را بررسی خواهیم نمود.

یکی از رویه هایی که در کشور مورد استفاده قرار می گیرد آن است که معلم قرائت هر آن چیزی را که در یک تلاوت وجود دارد را از متعلم می خواهد و انتظار دارد که هر آن چیزی که از مهارت و تکنیک در یک تلاوت وجود دارد توسط متعلم قرائت، تقلید گردد. رویه این افراد به این شکل است که تلاوتی از یک استاد را به متعلم خود داده و به وی توصیه می کنند که تلاوت را تقلید نماید. اینکه این تلاوت در چه مدت زمانی تقلید شود اغلب نامشخص بوده و به کیفیت ارائه تلاوت توسط متعلم اتکا می شود. یعنی تا زمانیکه شباهت قابل قبول و نمره قبولی از یک تلاوت حاصل نگردد، متعلم در آن تلاوت خواهد ماند. معمولاً انتخاب تلاوت ها در این رویه بر عهده استاد و گاهاً بر عهده متعلم قرار می گیرد و کارشناسی دقیقی نیز بر روی تلاوت صورت نمی گیرد. متعلم در این رویه با حجم زیادی از نکات و ظرایف که باید آنها را دقت کرده و اجرا نماید روبرو می باشد. لذا دیده می شود که افراد با این رویه، ماهها و بلکه سالها مشغول به یادگیری یک تلاوت هستند و توفیق چندانی نیز کسب نمی کنند و در قیاس با افراد مشابه که مشغول یادگیری سایر هنرهای آوازی و سازی هستند، این افراد به مراتب بالاتری دست یافته اند. لذا نتیجه این رویه کاملاً ناصحیح و غیرکارشناسی منتج به فرسایشی شدن یادگیری، خسته کننده شدن و دلزدگی متعلم خواهد شد. بسیاری از افرادی که در کشور مشغول یادگیری تلاوت قرآن هستند از این رویه تبعیت می کنند؛ فلذا تبعیت از این رویه منجر کشف نکردن توانمندی ها، استعدادها و سلایق هنری در افراد می شود. ضمناً عدم توجه به اولویت ها و نیازمندهای یادگیری متعلم مهمترین اشکال اساسی این رویه آموزشی است. اشکالات دیگری نیز بر این رویه آموزشی وارد است که باید در جای خود به آن پرداخته شود

دیگر روشی که در کشور رایج است آن است که اصالت یادگیری را به مسائل صوت داده و تأکید می کنند که ابتدا مسائل صوتی باید آموزش داده شود و سپس ردیف ها و ملودی ها. لذا بر این اساس، رویه تقلید صرفاً معطوف به تقلید از تکنیک ها و مهارتهای صوتی آن استاد می گردد. کاملاً روشن است که ورود به یادگیری هنر تلاوت قرآن از وادی الحان و نغمات می گذرد و درب ورودی هنر تلاوت قرآن، یادگیری نغمات و تقلید از ردیف های موسیقایی است. روشن است که ارتباط گیری متعلم با نغمات بر کیفیت اصوات در اولویت است و افراد با جاذبه های موسیقایی جذب تقلید می شوند و نه جاذبه های صوتی. صدای زیبا و طنین جذاب عاملی بسیار قوی برای یادگیری نغمات است. روشن است که با ورود به عرصه تلاوت قرآن و یادگیری ردیف ها به شکل تقلیدی، نوبت به کیفیت اجرای ردیف می رسد و آنجاست که ضرورت و اهمیت پردازشات صوتی و صداپروری توسط استاد مطرح می شود. در نظرگرفتن اولویت های یاددهی همواره مورد تأکید صاحبان نظر است و یادگیری هنرهای تلاوت قرآن نیز از این قاعده مستثنی نیست.

یکی دیگر از روش هایی که در کشور رایج است یاددهی ابتدایی ترین مراحل قرآنی یعنی روخوانی تا اجرای ملودی و تکنیک ها در قالب تقلید کردن است. شاید بتوان گفت این رویه ناصحیح ترین رویه ای است که در رویه تقلید در کشور وجود دارد. لذا بعضی از مدرسین مسائل روخوانی، تجوید، یادگیری الحان و … را نیز منوط به تقلید کردن کرده و معتقدند هر آن چیزی که لازم است یک نفر از تلاوت قرآن بیاموزد با تقلید فراهم می شود و نیازی به یادگیری مطالب تئوری، نظری، تعریفات و قواعد نیست و افراد در صورت نیاز خودشان به فراگیری قواعد تئوری خواهند پرداخت. ناصحیح بودن این روش کاملاً روشن و واضح است و نیازی به نقد و بررسی ندارد.

حال در پاسخ به این سؤال مهم باید به دو موضوع مهم دیگر نیز توجه کرد.

یک): تقلید از ساختار و رویه ملودیک و ردیف

دوم): تقلید از مهارتها و تکنیک های صوتی و نه تقلید از صدا و شخصیت صوتی

برای توضیح این بخش لازم است به موضوع دیگری اشاره کنیم. کاملاً روشن است که یکی از مؤلفات مهم ورود به عرصه خوانندگی و بخصوص تلاوت قرآن، داشتن صدای خوب و به اصطلاح صدایی که خمیرمایه یادگیری مهارتهای آوازی را دارد ملاک نظر و مورد توجه است اما بسیار دیده می شود که افراد زیادی به یادگیری تلاوت قرآن می پردازند اما بی توجه به هنرهای صوتی آن، صرفاً ردیف ها و ملودی ها را فراگرفته و اجرا می نمایند. لازم به ذکر است که در بعضی از این افراد، نازیبایی صدا واضح و روشن است، اما به دلایلی از طرف استاد به ایشان تذکرات لازم داده نمی شود. لذا در خصوص این افراد توصیه ما این است که اینگونه از فراگیران تلاوت، حتماً صدای آن استاد را نیز تقلید کنند. تقلید صدا توسط این افراد به مرور موجب حالت گیری صدا شده و شکل موسیقایی به خود می گیرد. اصواتی که اصطلاحاً اصوات خام و بی حالت شناخته می شوند لازم است از صدای قاری تقلید کنند. در مرحله بعد، در صورت وجود استعداد و توانمندی لازم، تقلید از تکنیک های صوتی ملاک نظر قرار می گیرد. به جز این افراد، به طور کلی تقلید از صدای یک قاری صحیح نیست و متعلم تلاوت باید تکنیک های صوتی و یا اصطلاحاً فیگورهای صوتی آن استاد را فرا گیرد تا به مرور دارای استایل یا حالت صوتی مناسب شخصیت صوتی خود گردد.