تبیین مفهوم «تحرک لحنی» در بیستمین کارگاه هنر تلاوت
به گزارش ایکنا، بیستمین جلسه آموزشی کارگاه تخصصی هنر تلاوت در سال ۱۴۰۰، شامگاه چهارشنبه، سوم شهریورماه از ساعت ۲۰ الی ۲۴ با حضور مجازی علاقه‌مندان به قرآن کریم در فضای گوگل‌میت برگزار شد.
در ابتدا، محمد کاکاوند، مدرس کارگاه هنر تلاوت به توضیح موضوع «تحرک در تلاوت قرآن کریم» پرداخت. وی با اشاره به تعریف فن تلاوت در میان قراء گفت: زمانی که صحبت از فن می‌شود، منظور، مهارت‌ها و ظرافت‌های خاص و مختلفی است که در اجرا، مورد دقت و نظر خواننده قرار می‌گیرد. وی افزود: بر همین اساس در فن تلاوت قرآن کریم با چهار مؤلفه مهم و اصلی سر و کار داریم. مولفه اول «اجرای از حفظ» است، این مولفه از مهارت‌های خوانندگی است و حالت‌های فنی را در خواننده ایجاد می‌کند. مولفه دوم «رعایت ضوابط فنی، علمی، عرفی، شرعی و …»، مولفه سوم «استفاده حداکثری از ظرفیت صوتی در تلاوت» و مولفه چهارم نیز «استفاده حداکثری از مهارت‌های موسیقایی و اداء تنغیمی» است. کاکاوند بیان کرد: لذا بر همین اساس یکی از مهم‌ترین مهارت‌های اداء تنغیمی، توجه به مبحث تحرک در تلحین است که خود دارای اهداف و اثرات مختلفی است که می‌توان به پنج مورد مهم آن اشاره کرد؛ «ایجاد جاذبه یا عذوبت در اجرا»، «ارتقای بیان موسیقایی یا لهجه لحنی»، «دستیابی به خلاقیت هنری یا نکحات»، «ایجاد تأثیر و برانگیخته کردن احساسات در شنونده» و «ایجاد جلوه در تنغیم» است. مدرس کارگاه هنر تلاوت پس از بیان اهداف تحرک در تلحین، به تعریف جمله لحنی پرداخت و گفت: جمله لحنی یا جمله موسیقایی به عبارت یا فرمی که متشکل از دو بخش (مانند دو مصرع در یک بیت شعری) که هر بخش (مصرع) متشکل از دو فراز است، تقسیم شده و به هر فراز آن نیز سؤال و جواب اطلاق می‌شود. هر جمله لحنی دارای محتویات متعدد فنی و اندیشه‌های موسیقایی است. وی افزود: برای نمونه عواملی مانند تحرک، اجرای روان یا رشاقه، ولوم، نوانس، کادانس، تحریر، چابکی، ضرب و شدت، لهجه، تعداد نت و … از این عوامل هستند. هر جمله لحنی نیز به بخش‌های کوچکتری شامل «کلمه لحنی» و «موتیف» تقسیم می‌شود.
کاکاوند همچنین گفت: تحرک به معنی عدم سکون و جابجایی بوده و دارای دو حالت تحرک کلمی و تحرک هجایی است. این عنوان در بین قاریان مصری تحت عنوان «فن تنویع» به معنی ایجاد تنوع شناخته می شود. در فن تنویع نیز با دو سرفصل کلی تنویع الاصوات و تنویع الانغام سر و کار داریم. بر اساس گزارش ایکنا، پس از بیان توضیحات ارائه شده در این جلسه تعدادی از قاریان و مرتلان قرآن کریم به تلاوت پرداخته و به صورت موضوع محور، مطالب مطرح شده بررسی و نکات مربوطه به ایشان تذکر داده شد. یادآور می‌شود کارگاه تخصصی هنر تلاوت به صورت هفتگی و روزهای چهارشنبه از ساعت ۱۹ الی ۲۳ در حسینیه خامس آل عبا (ع) واقع در تهران، بزرگراه نواب، جلوتر از پل امام خمینی(ره)، انتهای خیابان گلها برگزار می‌شود.