تحول در موسیقی عربی

ایجاد تحول اساسی در موسیقی عربی، همزمان با دوره حکوت بنی عباس صورت گرفت و همین تحولات که در حقیقت عامل تدوین علمی موسیقی عربی بود، زمینه های ابداع تلاوت قرآن بر اساس موسیقی عربی را در قرون بعدی به وجود آورد. اگرچه پیدایش و رشد زمینه های تقلید در موسیقی عربی ریشه در ترانه های مردمی حجاز در جاهلیت داشت و در اموری مانند حداء تجلی پیدا می کرد لکن در عصر امروز، موسیقی به سوی هنری شدن سوق پیدا کرد و پس آن در حکومت عباسی بر اثر تعامل تمدن های مجاور مانند ایران، روم و یونان تبدیل به یک هنر اصیل و عالمگیر شد. ظهور عباسیان و نفوذ ایرانیان در دستگاه خلافت عباسی موجب بروز تحولاتی در فرهنگ اعراب شد. این تحولات در حوزه موسیقی نیز ظهور چشم گیری داشت. در زمان هارون الرشید یکی از پییشوایان اصلی موسیقی عربی، ابراهیم موصلی بود. پس از مرگ او اسحاق موصلی جانشین وی شد. اسحاق طرفدار شیوه کلاسیک در موسیقی عربی بود اما در برابر او ابراهیم پسر خلیفه المهدی عباسی قرار داشت که از هواخواهان مکتب رومانتیک در اروپا بود و دوست داشت به اقتضای ذوق و پسند خود بنوازد و فنون جدید موسیقی ایران را بیشتر فراهم سازد و بر اثر این نفوذ، مقداری از اصول، قواعد و سنن موسیقی عربی به دست فراموشی سپرده شد و راه و رسم موسیقی ایرانی جای آن را گرفت. این عصر شاهد به وجود آمدن نخستین سلم های لحنی یا آنچه امروزه به عنوان مقامات موسیقی معروف است بود، که این امر با اهتمام اسحاق موصلی انجام پذیرفت. از جمله مهمترین و اساسی ترین مقامات در این زمان مقامی بوده به عنوان المطلق فی مجری الوسطی که در سده های بعد به نام رست مشهور شده است. صاحب نظران موسیقی عربی معتقدند این دوره را به عنوان دوره متقدمان موسیقی عربی می شناسند. این دوره تا قرن هفتم هجری قمری ادامه پیدا کرده است. اسحاق موصلی اوزان موسیقی را تحت نظم و ترتیب مخصوص درآورد و در کتابی که محتوی مجموع تصانیف او بود، آهنگ ها و تصنیف های خود را از حیث وزن، طبقه بندی نمود. همچنین نوشته اند که وی چنان از کیفیت فواصل و پرده های موسیقی آگاه بود که آهنگ های دشوار موسیقی را با عود ناکوک می نواخته است. اسحاق از خاندانی ایرانی بود ولی در موصل به دنیا آمد و به موصلی شهرت یافت. معروف است که آنچه خوانندگان امروزی از مقام راست، عجم، بیاتی، سیکا و … و مشتقات آنها می خوانند مرهون زحمات و کوشش های اسحاق موصلی در ضبط اوزان، ایقاعات و مقامات است.