تشریح بعضی از ویژگی های تلاوت استاد عبدالصمد الزناتی

سلام علیکم:
پیرو درخواست یکی از عزیزان در خصوص بیان بعضی از ویژگی های تلاوت استاد سعید عبدالصمد الزناتی، موارد زیر جهت استفاده ارسال می گردد. توضیح اینکه این موارد به شکل کلی مطرح و بعضی از مهارت های تنغیمی ایشان مورد بررسی قرار گرفته و موارد لحن بیانی و فصاحت باید به طور جداگانه مورد تحقیق قرار گیرد. قطعا موارد دیگری هم وجود دارد که باید در قالب یک مقاله تحقیقی و مفصل به آن اشاره شود. در این مختصر نوشته به چند مورد اشاره می گردد:

۱ – مدل لحنی تلاوت های ایشان، مدل دو اکتاوی هست که در بیشتر تلاوت ها از ردیف راست نوروز که در در واقع درجه هفتم مقام بیات هست اوج گیری می کنند. در واقع روش اوج گیری ایشان از درجه هفتم هست.

۲ – مدل لحنی تلاوت ایشان، مدل لحنی قراء استان شرقیه مصر هست که افرادی زیادی در این منطقه از این طریق لحنی تبعیت می کنند مانند اساتید شحات، شبیب، طاروطی، متولی عبدالعال و …

۳ – از دیگر ویژگی های لحنی تلاوت ایشان، شیوه مقام به مقام هست. یعنی شیوه کلاسیک اجرای مقامات. در هر مقام سعی می کنند که ردیف های مختلف، فروعات و ردیف های ترکیبی هر مقام اجرا کنند. در واقع روش تلحینی ایشان به این شکل هست.

۴ – در بسیاری از تلاوت ها، محور کار لحنی ایشان بر پایه مقام راست و فروعات آن می باشد.

۵ – اجرای قطعات اوج در هر مقام از دیگر ویژگی های لحنی ایشان هست. یعنی در تلاوتشان حتماً قطعات اوج را اجرا می کنند.

۶ – به لحاظ تحرک لحنی، تحرک در حد خوب و معمولی هست و کارهای شاخص لحنی در تلاوت ایشان کمتر دیده می شود. استفاده از زخارف صوتی و لحنی (مزخرفات) در تلاوت ایشان نسبت به سایر قراء هم مکتب، کمتر بوده و فرم های تقریباً با تحرک لحنی معمولی را ارائه می کنند.

۷ – طبقات بم و اوج ویژه و شاخص که متمایز از سایر قراء باشد معمولاً در تلاوت ایشان مشاهده نمی شود. اما در بخش ترکیبات لحنی بعضی از کارهای لحنی در مقام راست نسبت به سایر قراء، متمایز است.

۸ – خیلی از کارهای لحنی ایشان در طبقه توسط و اوج صدا اجرا می شود. استفاده کمتر از قطعات بم در تلاوت های ایشان کاملاً مشهود هست.

۹ – پایه روایی قرائت ایشان بر اساس روایت حفص بوده و در میان تلاوت از روایاتی همچون حمزه کوفی و ورش نیز استفاده می کنند.

۱۰ – قفلات لحنی ایشان غالباً دارای تحرک معمولی بوده و از قفلات پیچیده معمولاً استفاده نمی کنند مکر در بعضی از موارد خاص.

۱۱ – بیشتر نوع و فرم قفلات لحنی ایشان از نوع قفله کامله می باشد. استفاده از مستقیمات لحنی هم در تلاوت ایشان دیده می شود که البته در خصوص جای مناسب و صحیح ان باید بیشتر دقت و تحقیق شود.

۱۲ – انتقال بین درجات ۱ و ۵ – ۵ و ۸ و ۱ به ۸ و بالعکس در ردیف های لحنی ایشان زیاده دیده می شود. این شیوه در تلاوت مصری با عنوان تکنیک سِنفونیّه شناخته می شود.

۱۳ – دأب لحنی ایشان در تلاوت آن است که پس از مقام راست بیشتر وارد مقام سگاه و بعد حجاز می شوند. البته تنوع لحنی و ورود به سایر مقامات هم در تلاوت های ایشان دیده می شود.

۱۴ – اجرای قطعات طولانی و نفس های طولانی در تلاوت ایشان کمتر دیده می شود. سعی ایشان بر اجرای قطعات کوتاه و توجه بیشتر به معنا می باشد.
۱۵ – به لحاظ انعطاف صوت، دارای انعطاف صوتی خیلی خوبی هستند. برای نمونه ترکیب اجناس و انتقالات صوتی که به شکل مطلوب و به اصطلاح کوک، اتفاق می افتد نشان از تسلط ایشان بر صدای خویش و انعطاف صدایشان می باشد.

۱۶ – انتقالات میان درجات غماز (انتقال از غماز یک مقام به غماز مقام دیگر) در تلاوت ایشان زیاد دیده می شود.

۱۷ – فن نکوص و تکرار که یکی از ویژگی های لحن بیانی می باشد در تلاوت ایشان نسبت به سایر هم مکتب خویش کمتر دیده می شود.

۱۸ – سرعت تحریرها در تلاوت ایشان، سرعت معمولی می باشد.

۱۹ – از ادوات تحریری به شکل مطلوب و در جای مناسب استفاده می شود. یعنی در مواضع کشش صوت از تحریرهای بیشتری استفاده می کنند و تحریر در حرکات کوتاه خیلی کم دیده می شود. تحریرهای اضافی در اجرا کمتر دیده می شود.

۲۰ – انتقال به ردیف حجازکار در قسمت جواب الجواب مقام راست و اجرای این ردیف در درجه ۱۵ صدایشان از ردیف های پرکاربرد ایشان می باشد.

۲۱ – شروع تلاوت از ردیف اول مقام بیات یعنی بیات دوگاه در اکثر تلاوت هایشان به عنوان اولین ردیف تلاوت مشهود است.

و …..

موفق باشید
محمدکاکاوند