تقلید از سبک «حصان» در مصر هم بی‌نتیجه مانده است

در نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «عبدالعزیز محمد حصان» از قاریان ممتاز مصری، با اشاره به این امر که تلاوت‌های استاد حصان غیر قابل تقلید است، مطرح شد: تقلید از سبک «حصان» با وجود توانایی‌های فراوان حتی در مصر هم بی‌نتیجه مانده است.

نشست تحلیل تلاوت‌های «عبدالعزیز حصان»

نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «عبدالعزیز محمد حصان» با حضور استادان «عباس سلیمی»، «سید محسن موسوی‌بلده» و «احمد ابوالقاسمی» از پیشکسوتان قرآنی کشورمان در سالن شورای خبرگزاری ایکنا برگزار ‌شد.

در ابتدای این نشست فرازی از تلاوت‌های قرآن استاد «عبدالعزیز محمد حصان» پخش شد و در ادامه عباس سلیمی با اشاره به تلاوت‌های اثرگذار این قاری بزرگ جهان اسلام اظهار کرد: نوای گرم و محزون استاد محمد عبدالعزیز حصان از ستاره‌های درخشان آسمان پر افتخار قرائت قرآن در کشور مصر و از یادگاری‌های دوران نسل طلایی قرائت قرآن است، وی از قاریان روشندلی بود که در حقیقت در یک فضای خاص معنوی به تلاوت قرآن می‌پرداخت.

وی گفت: استاد حصان متولد سال ۱۳۰۷ هجری شمسی است و در سن هفت سالگی موفق شد قرآن کریم را حفظ کند، وی با توجه به ذهن قوی و استعداد بالایی که داشت طی دو سال قرائات هفت‌گانه را فرا گرفت و تسلط کاملی بر احکام تجوید و قرائت قرآن پیدا کرد. زیبایی صدا، لحن گرم و حزین و نغمات موزون از ویژگی‌های تلاوت محمد عبدالعزیز حصان بود، وی همچنین احترام زیادی نزد مردم جامعه خود داشت.

استاد حصان توانایی و اقتدار خارق‌العاده‌ای در تلاوت‌ قرآن داشت

در ادامه این نشست، «سید محسن موسوی‌بلده» با اشاره به نحوه آشنایی خود با استاد حصان عنوان کرد: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در یکی از روزهای ماه مبارک رمضان، من هم مثل سایر دوستان برنامه‌های قرآنی را از رادیو ضبط می‌کردیم، زیرا در آن زمان در کشور خودمان برنامه رادیویی قرآنی نداشتیم و همه قاریان ساعت پخش تلاوت‌ها را در هر کشوری می‌دانستند و آن را ضبط می‌کردند، به خصوص برنامه‌های ماه رمضان قاهره که به‌ طور مستقیم پخش می‌شد. در این کشور نماز صبح را به طور مستقیم پخش می‌کنند، این امر سالیان زیای است که ادامه دارد ولی در آن سال‌ها حضور مردم و هیجانی که بروز می‌دادند در تلاوت‌ها تاریخی بود.

وی ادامه داد: در یکی از همین روزها، من یک صدای نسبتا جوان و بسیار فنی را برای اولین بار از رادیو شنیدم و احساس کردم یک فردی حدود ۲۰-۲۵ ساله در حال تلاوت آیات سوره قمر است، و من تعجب کردم که یک قاری پیدا شده که با شجاعت این‌ سوره را انتخاب کرده، زیرا معمولا قراء به انتخاب خودشان چنین سوره‌هایی را انتخاب نمی‌کنند، ولی این فرد با چنان اقتداری این سوره را انتخاب کرد و خواند که من یک مورد خروج لحنی در تنظیم این فواصل در تلاوت او ندیدم، چند روز بعد دوباره نوبت به این قاری رسید و این بار سوره محمد (ص) را خواند. در پایان تلاوت، گوینده رادیو، قاری قرآن را «شیخ محمد عبدالعزیز حصان» معرفی کرد و من برای اولین بار با این اسم آشنا شدم.

موسوی‌بلده با اشاره به این امر که بعضی از قراء نسبت به تلاوت‌هایی که باید صبح‌ها انجام دهند واکنش نشان داده و ترجیج می‌دهند در ساعات اولیه روز تلاوت نکنند، تصریح کرد: این یک تلقین بی‌اساس است که ما صبح‌ها صدایمان آماده نیست و نمی‌توانیم به قرائت قرآن بپردازیم و اگر ظهر به بعد برنامه‌‌ای باشد می‌خوانیم، برخی استادان مصری همچون استاد حصان قبل از اذان صبح به مسجد می‌روند و تاریخی‌ترین تلاوت‌های آنان در همان ساعات صبح، طلوع فجر و بعد از این‌که از خواب برمی‌خیزند انجام می‌شود، مثل تلاوت «الرحمن» استاد غلوش که بسیار عالی است.

این پیشکسوت قرآنی توانایی و اقتدار خارق‌العاده در تلاوت‌ها و نغمات بی‌بدیل را از جمله ویژگی‌های تلاوت استاد حصان بیان کرد و گفت: در کشور مصر شنوندگان با شنیدن تلاوت‌های برخی قراء که از استادان قرآنی تقلید می‌کنند به اشتباه می‌‌افتند، مرحوم استاد اربابی در این زمینه بیان کرده‌اند که شبی در حین قدم ‌زدن در میادین قاهره صدای تلاوت‌ قرآن استاد عبدالباسط را از داخل یکی از چادرهایی که در وسط میدان مستقر بوده است می‌شنوند و خوشحال می‌شوند که به طور تصادفی به جایی آمده‌اند که استاد عبدالباسط را نیز می‌توانند ببینند، اما هنگامی که داخل محفل می‌شود با کمال تعجب با فردی برخورد می‌کند که از تلاوت‌های استاد عبدالباسط تقلید می‌کند.

وی تلاوت‌های استاد حصان را غیر قابل تقلید دانست و اظهار کرد: من اعتقاد دارم که در خود مصر هم هنوز کسی پیدا نشده است که به این شکل و تا این حد نزدیک از سبک استاد حصان تقلید کند. در کشور مصر نیز با وجود توانایی‌هایی که وجود دارد و تلاش‌هایی که برای تقلید از سبک استاد حصان صورت می‌گیرد و بعضاً هم این اعتقاد وجود دارد که فلان شخص در مصر به سبک استاد حصان تلاوت می‌کند، فاصله‌ زیادی با سبک تلاوت‌های استاد حصان دارد و ما بیشترین نزدیکی در تقلید از سبک استاد حصان را می‌توانیم در تلاوت‌های استاد فرج‌الله شاذلی ببینیم، اما خود ایشان هم مدعی نیست که توانسته است همانند استاد حصان بخواند.

موسوی‌بلده با اشاره به این امر که دشواری سبک استاد حصان سبب می‌شود که قراء تنها بتوانند از او الهامی در تلاوت‌های خود بگیرند، تصریح کرد: هنگامی که به نوارهای استاد حصان که یک سبک کلی دارد گوش می‌دهیم، هر نوارش با نوار دیگر متفاوت است، در حالی که تلاوت‌های بعضی از قراء را که می‌شنویم اگر بعضی آیات را از نوارهای تلاوتشان برداریم همه تلاوت‌های آن قاری یکسان است، یعنی می‌توانیم آیه را برداریم و یک آیه دیگر را بگذاریم جای آن، همان تلاوت عینا تکرار می‌شود با همان تحریرهای کلیشه‌ای که برای خود دارد، اما هر نواری که از استاد حصان گوش می‌کنید احساس می‌کنید یک خلق جدید اتفاق می‌افتد.

در ادامه این نشست «عباس سلیمی» از پیشکسوتان قرآن کریم بیان کرد: در رادیو قرآن برنامه‌ای تهیه شده است که برخی مواقع فرازهایی از تلاوت‌ قرآن استادان را پخش می‌کنند، سپس شنوندگان با این برنامه تماس می‌گیرند و از سبک آن استاد تقلید می‌کنند و به تلاوت قرآن می‌پردازند، اما هنگامی که فرازی از تلاوت‌های استاد حصان را انتخاب می‌کنند، شنوندگان به واقع به زحمت می‌افتند و نمی‌توانند به تقلید از وی بپردازند. در صورتی که از سایر قراء تا حدودی می‌توانند تقلید کنند.

حضور شخصی همچون استاد حصان را در تاریخ تلاوت قرآن نمی‌توان تصور کرد

گزارش ایکنا حاکی است، پس از پخش فرازهایی از تلاوت استاد حصان «احمد ابوالقاسمی» از قاریان بین‌الملل قرآن کریم نیز در این ادامه این نشست طی سخنانی اظهار کرد: بعضی از قاریان مصری را می‌توان تصور کرد که افرادی همچون آن‌ها در تاریخ تلاوت قرآن کریم حضور پیدا کنند، اما تنها کسی که هیچ وقت نتوانستم تصور کنم که تکرار بشود استاد حصان است، شاید بتوان تصور کرد که کامل یوسف دیگری بیاید، ولی در تلاوت‌های استاد حصان چیزهایی می‌شود پیدا کرد که در یک نفر جمع نمی‌شود. حتی خود نابینا بودن ایشان سبب جلوه داده شدن بیشتر هنر استاد حصان شده است.

وی ادامه داد: جمع شدن چند ویژگی در یک فرد معمولا نابغه ایجاد می‌کند، حالا در قرائت قرآن جمع این چند چیز همچون امکانات صوتی می‌تواند مثمرثمر باشد، من در مورد همه قاری‌ها این نکته را عرض کرده‌ام که تا صوت نباشد هیچ کدام از اینها تحقق پیدا نمی‌کند. البته وجود علم و آگاهی نسبت به آن‌چه می‌خوانیم و هوش، ذوق و احساس نیز مهم است، این امکان وجود دارد که در هزاران نفر احساس وجود داشته باشد اما ذوق نباشد، ذوق باشد اما احساس نباشد، احساس باشد اما هوش نباشد که در همان لحظه تصمیم بگیرد، یا همه این امکانات وجود داشته باشه اما علم یا صوت نباشد.

ابوالقاسمی تصریح کرد: تمام این ویژگی‌ها در شخصیت استاد حصان در کنار هم جمع شده و علاوه بر همه این‌ها به خاطر وجود نابینایی در این فرد به این خاطر که بخشی از مغز همیشه فعال است و در مورد تصاویری که دریافت می‌کنند و تجزیه و تحلیل و به خاطر سپردن آن موفق‌تر عمل می‌کنند، شخص نابینا از این نظر هوش فعال‌تری دارد، یعنی فقط صوت استاد حصان نیست و نابینا بودن ایشان هم تأثیر دیگری دارد.