تقلید از سبک «محمد رفعت» محال نیست اما بسیار مشکل است
یکی از داوران بینالمللی قرآن کریم کشورمان با اشاره به این امر که تقلید در مصر کار مسمومی است و آن را نمیپسندند، گفت: تقلید از سبک تلاوت قران استاد «محمد رفعت» محال نیست اما بسیار مشکل است.
«غلامرضا شاهمیوه» از داوران بینالمللی قرآن کریم، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) ضمن اشاره به ویژگیهای شخصیتی و فنی استاد محمد رفعت گفت: به لحاظ تاریخی استاد محمد رفعت اولین کسی است که صدای تلاوت قرآن کریم ایشان در رادیوی مصر ضبط شده است و جزء متقدمان این امر به حساب میآید و تلاوت ضبط شده قدیمیتر از مرحوم رفعت سراغ نداریم، ممکن است برخی قراء قبل از ایشان هم تلاوتشان توسط گرامافون ضبط شده باشد اما چون به لحاظ تاریخی ایشان در سال ۱۹۳۴تلاوتشان را برای اولین بار در رادیو ثبت کردند، میتوان رفعت را جزء متقدمان فن قرائت محسوب کرد، اما سابقه قرائت قرآن کریم در مصر بسیار دیرینهتر از محمد رفعت است.
وی با اشاره به این امر که استاد محمد رفعت سبکی کاملا مستقل از قراء زمان خود دارد، تصریح کرد: اگر بخواهیم دریابیم که آیا رفعت از قراء پیش از خود تقلید کرده است یا خیر نمیتوانیم به نتیجه درستی دست پیدا کنیم زیرا زمانی میتوانیم قضاوت درستی داشته باشیم که اثری از احمد ندا یا سایر قراء پیش از ایشان موجود باشد در صورتی که امکانات ضبط برای قراء پیش از محمد رفعت موجود نبوده است، براساس منابع قدیمی که وجود دارد و ابداعاتی که ایشان در بحث قرائت وارد کردهاند سبکی مستقل را پدید آوردهاند که در قیاس با افراد هم عصر خود همچون علی محمود و عبدالفتاح چیزهای جدیدی است که قبلا سابقه نداشته است.
این قاری بینالمللی قرآن کریم در پاسخ به این پرسش که کدام یک از قاریان از محمد رفعت تاثیر پذیرفتهاند، اظهار کرد: استادانی همچون عبدالباسط، شعیشع، کامل یوسف و حتی برخی قراء که به تازگی به ایران سفر کردهاند همچون بسیونی و اللیثی هم گاهی قطعاتی را از استاد محمد رفعت را میخوانند. البته تقلید در مصر کار مسمومی است و آنرا نمیپسندند اما به طور استثناء هر کدام از قراء که در تلاوت خودش از محمد رفعت بهره گرفتهاند این عمل آنان با استقبال روبرو شده است در واقع تنها تقلید از رفعت است که باعث سرزنش نمیشود و حتی افتخاری بزرگ هم به شمار میآید.
حالت معنوی صدای رفعت ناشی از روحانیت شخصی او است
شاهمیوه ویژگیهای لحنی محمد رفعت را چنین بیان کرد: مرحوم رفعت به طور کلی صدای ممتازی داشت که در تقسیمبندی اصوات قرآنی جزء اصوات خاشع به حساب میآید، صوت خاشع یعنی صوتی که بر شنونده تاثیر میگذارد و در او حالت خشوع به وجود میآورد. صوتی که حزن را به شنونده انتقال میدهد. ما در مورد همه قراء مصری این تعبیر را نداریم اما به طور مثال محمد صدیق منشاوی هم دارای صوت خاشع بود و شنونده را تحت تاثیر قرار میداد.
شاهمیوه: |
رفت و برگشتهایی که استاد رفعت به طور مرتب از یک طبقه صوتی به سمت قرار و یا برعکس انجام میداده است یکی از دلایلی است که سبب ممتاز شدن سبک وی شده است |
این قاری بینالمللی قرآن کریم ادامه داد: یکی دیگر از ویژگیهای مهم رفعت جنس صدا و نوع صدایی است که وقتی با الحان همراه میشود تاثیر زیادی میگذارد، همچنین حالت معنوی که در صدای ایشان وجود دارد ناشی از روحانیت شخصی و خلقیات ایشان است، به طور مثال مرحوم رفعت وقتی به تلاوت قرآن میپرداخت بسیاری از افرادی که تلاوت ایشان را میشنیدند میگفتند انگار او در بهشت نشسته است و قرآن میخواند.
وی تصریح کرد: روح تحزن و تاثیر معنوی در تلاوت ایشان کاملاً هویدا است که بخشی از این تحزن به نوع نغماتی که استفاده میکرد برمیگشت. مقامات محزون تلاوت همچون صبا و کرد در تلاوت رفعت بسیار به چشم میخورد، همچنین بخشی از این امر نیز به حس و حال معنوی مرحوم رفعت برمیگردد.
شاهمیوه به بحث رفت و برگشتهایی که استاد رفعت به طور مرتب از یک طبقه صوتی به سمت قرار و یا برعکس انجام میداده است، اشاره کرد و گفت: همین امر یکی از دلایلی است که سبب ممتاز شدن سبک رفعت شده است، مسئله غفلهها یا فرم پایان دادن به نغمات و الحان نیز خاص محمد رفعت است و قراء مصری که از رفعت تقلید میکنند وقتی وارد لحن رفعت میشوند به لحاظ غفله و حالتهایی که به صدا میدهند، کاملاً متمایز از لحن خودشان هستند، به این ترتیب است که سبک رفعت یکی از سبکهای ماندگار عالم تلاوت قرآن کریم است.
تفاوت ردیفها در هر تلاوت استاد رفعت دیده میشود
این قاری بینالمللی قرآن کریم تقلید از سبک محمد رفعت را محال ندانست اما بسیار مشکل عنوان کرد و گفت: تقلید از سبک رفعت دشوار است چون تفاوت ردیفها در هر تلاوتی دیده میشود، زمانی میتوانیم بگوییم یک سبک قابل تقلید است که حداقل در ۱۰ یا ۱۵ تلاوت ریشههای مشترک آن سبک را پیدا کنیم و بر اساس ریشههای مشترک و اسکلت کلی که به دست آوردهایم به تقلید از آن بپردازیم اما چون سبک رفعت در هر تلاوتی متفاوت از تلاوت بعدی است و به نوعی بداههخوانی میکرده است به ندرت میتوان ردیف مشترکی را از کل تلاوتهای او اقتباس و آن را تقلید کنیم.
شاهمیوه در پایان زیباترین تلاوتهای محمد رفعت را که سالم و بدون ویرایش در ضبط است، تلاوت سورههای مبارکه «یونس، مریم، کهف و چند آیهای از سوره بقره» عنوان کرد و یادآور شد: به دلیل عملیات فنی که بر تلاوتهای استاد رفعت انجام گرفته و تلاوتها از گرامافون و صفحههای قدیمی بر روی نوار انتقال پیدا کرده است، تلاوتها مورد بازسازی قرار گرفته است و در برخی موارد صداها زیر شده است و یا کلماتی که افتادگی داشته است توسط شخص دیگری خوانده و جایگزین شده است.