تقلید قاریان از سبک مرحوم رفعت مستمر نیست

در حال حاضر، تعداد اندکی از قاریان مصری همچون «محمد شرقاوی» و «محمد علاء الدین» از سبک قرائت شیخ «محمد رفعت» تقلید می‌کنند که این تقلید نیز مستمر نیست و آنان تنها در تلاوت برخی آیات قرآن از تلاوت آن مرحوم تقلید می‌کنند.

حسین حمدان؛ قاری لبنانی و داور بین‌المللی قرآن کریم

«حسین حمدان» قاری لبنانی و داور بین‌المللی قرآن کریم در گفت‌وگوی تلفنی با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) با اعلام این مطلب و در پاسخ به پرسشی مبنی بر این‌که چرا امر تقلید از قرائت شیخ رفعت دشوار است، گفت: سبک قرائت شیخ رفعت از جمله سبک‌های قرآنی کم‌نظیر است که تقلید از آن بسیار دشوار است، زیرا مرحوم رفعت دارای حنجره‌ای منحصر به فرد بود که هیچ‌کس چنین حنجره‌ای نداشت و احساس روحانی و معنوی که شیخ محمد رفعت در هنگام قرائت قرآن به وی دست می‌داد، نیز بسیار کم‌نظیر است و اندک کسانی هستند که این چنین قرائت می‌‌کنند و آیات قرآن را آن‌گونه که محمد رفعت احساس می‌کرد، احساس می‌کنند.

وی افزود: تغییر در تلاوت قاری به‌هنگام تقلید از صوت قرآنی استاد رفعت به‌‌خوبی ملاحظه می‌شود و در لبنان نیز «حاج علی منعم» از قاریان لبنانی که حدود ۲۰ سال است، قرآن تلاوت می‌کند از نوع تلاوت شیخ محمد رفعت تقلید می‌کند که وی فقط برخی آیات قرآن را به تقلید از محمد رفعت در محافل عزاء تلاوت می‌کند.

حسین حمدان در ادامه این گفت‌وگو، در پاسخ به پرسشی درباره علت ملقب‌شدن شیخ «محمد رفعت» به امیر القراء و قاری معجزه، گیتار آسمانی، ربانی و روحانی، تاج رادیو و دارنده صوت ملائکی گفت: سخن گفتن از قاری معجزه، شیخ محمد رفعت، صحبت‌کردن از مکتب قرآنی بزرگی است و تاکنون این سؤال برای شمار زیادی از صاحبان صوت‌های زیبا و قاریان بین‌المللی پیش‌آمده که چرا محمد رفعت به این القاب مشهور شده است که «محمد جویدی» از شاعران معاصر عرب درباره این قاری پرآوازه مصری می‌گوید: «محمد رفعت قاری است که تکرار نمی‌شود، وی صاحب صدای زیبا و ممتازی است و تنها قاری بود که گوش‌ها درباره صوت او اشتباه نمی‌کردند و صدای وی را به خوبی تشخیص می‌دادند».

وی خاطر نشان کرد: محمد جویدی همچنین، محمد رفعت را دارای صوتی با صدق تلاوت و صداقت احساس می‌داند که مفهوم و مضمون آیات قرآن را از طریق مقامات جذاب که از روح و قلب وی نشأت می‌گرفت، به تصویر می‌کشید و به قرائت هر آیه‌ای از قرآن کریم که می‌پرداخت، آن را احساس و با آن زندگی می‌کرد.

صوت محمد رفعت؛ صدایی آسمانی

حسین حمدان، صدای محمد رفعت را صدایی آسمانی توصیف کرد و گفت: برخی نویسندگانی که به بررسی زندگانی این قاری نامدار مصری پرداخته‌اند، صدای وی را با خشوع عمیق و تأثیرگذار در قلب و جان معرفی کرده‌اند و هنگامی که مسلمانان و غیرمسلمان صدای قرائت قرآن محمد رفعت را می‌شنیدند، تصور می‌کردند که صدای ملائکه و صوتی آسمانی است.

این قاری لبنانی تصریح کرد: مرحوم استاد رفعت، از ستارگان پرفروغ علم قرائت و از نوابغ کم‌نظیر تلاوت قرآن کریم بود که در اصوات زیبای قرآنی بسیار مبتکر بود و به واسطه نبوغ ذاتی‌اش در خلق و آفرینش اصوات و تسلط به تجوید و قدرت ادای حروف و مهارت در وقوف آیات الهی همواره در بین مشاهیر قراء قرآن ممتاز و بی‌نظیر بوده است، به‌گونه‌ای که در صوت قرآنی وی اندوه خاصی احساس می‌شود و در هنگام تلاوت آیات قرآن کریم، گویی صدای وی در قلب شنونده نفوذ پیدا می‌کرد، زیرا صوت این قاری پرآوازه مصری از قلب وی خارج می‌شد و صوت قرآنی وی شنونده را به سوی آسمان هدایت می‌کرد.

این داور بین‌المللی قرآن کریم در پاسخ به پرسشی مبنی بر این‌که آیا شیخ محمد رفعت دارای مکتب و سبک خاصی در قرائت قرآن بود یا گونه‌ای از مکاتب پیشین و متأثر از قاریان قبلی بود، گفت: محمد رفعت از نوابغ قرائت بود، و قبل از وی مرحوم استاد «احمد النداء» از قاریان مشهور مصری بوده که مرحوم رفعت تاحدی متأثر از این قاری بوده است، با وجود این‌که احمد النداء نوارهای صوتی نداشت، اما خوشبختانه در زمان محمد رفعت نوارهای صوتی اندکی بوده که گزیده‌هایی از صدای وی ضبط شده و به دست ما رسیده است.

حسین حمدان با اشاره به این‌که مرحوم رفعت از سبک قرائت قرآن احمد النداء تأثیر پذیرفته، گفت: شیخ محمد رفعت نیز همچون تمامی قاریان که در ابتدای قرائت از یک سبک خاص قرآنی تقلید می‌کنند، تحت تأثیر قرائت محمود النداء قرار گرفت و همچنین، مورخان احمد النداء، این قاری شهیر مصر را از قاریان مبدعی می‌دانند که دارای صوتی آسمانی بود.

این قاری لبنانی اضافه کرد: زمانی که امت اسلام فهمیدند که صوت شیخ محمد رفعت به علت سرطان حنجره گرفته است، کمک‌های زیادی اعطا کرده و تلاش‌های زیادی برای بهبود بیماری وی انجام دادند، زیرا وی قاری برتر آن زمان بود، و حنجره و صدای منحصر به فرد وی باعث شد که کسی نتواند از صدایش تقلید کند، هر آیه‌ای را که قرائت می‌کرد، در آن تدبر می‌کرد، و با روح و حنجره و صوت و قلب خود با آیات زندگی می‌کرد.

این داور بین‌المللی لبنانی درباره علت اهتمام ویژه‌ محمد رفعت به مخارج حروف و مبادرت وی در تأسیس مدرسه تجوید «الفرقانی» در مصر، گفت: تجوید حروف باعث زیبایی و زینت صدای قاری می‌شود، و قاریان مصری پیوسته احکام تجوید را بسیار تأثیرگذار در امر تلاوت می‌دانند و آن را تبیین‌کننده مفاهیم آیات می‌دانند و شیخ رفعت قبل از این‌که با موسیقی قرآنی آشنا شود و اقدام به حفظ قرآن کند، احکام تجوید را آموخت تا صدای وی با این فن کامل شود و در تلاوت وی عیب و اشکال وجود نداشته باشد.

حسین حمدان در بخش دیگری از این گفت‌وگو خاطر نشان کرد: من تلاش می‌کنم که آیاتی از قرآن کریم را به سبک و شیوه مرحوم رفعت تلاوت کنم، اما تقلید من مطلوب نیست، زیرا محمد رفعت آیات قرآن کریم را به سبکی خاص و با حزن و اندوه تلاوت می‌کند و آیات را برای شنونده به تصویر می‌کشد و معنویت موجود در قلب و صدای شیخ محمد رفعت کم‌نظیر است، بنابراین تنها تعداد کمی به سبک وی می‌توانند آیاتی از قرآن کریم را تلاوت کنند.

حسین حمدان در پایان این گفت‌وگو از قاریان جهان اسلام خواست که به خط و مکتب قرآنی شیخ محمد رفعت پایبند باشند، زیرا سبک قرآنی مرحوم رفعت کم‌نظیر و قرائت وی خاضعانه‌ و با خشوع است و این قاری در گفتار و رفتار با قرآن زندگی و در مفاهیم و آموزه‌های این کتاب مقدس تدبر می‌کرد.