تکنیک‌های وقف «منشاوی» به تنهایی می‌تواند یک سر فصل درسی باشد

در نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «محمدصدیق منشاوی» با اشاره به این امر که سبک تلاوت استاد منشاوی سهل و ممتنع است؛ یعنی تقلید از آن راحت به نظر می‌رسد، اما هیچ فردی نمی‌تواند همانند آن تلاوت کند، عنوان شد: تکنیک‌های وقف «منشاوی» به تنهایی می‌تواند یک سر فصل درسی باشد.

نشست تخصصی تحلیل تلاوت‌های قرآن «محمدصدیق منشاوی»

در بخش‌ نخست نشست تحلیل فنی تلاوت‌ها و تبیین شخصیت استاد «محمدصدیق منشاوی» از قاریان مشهور جهان اسلام که با حضور «عباس سلیمی» و «حبیب مهکام» از پیشکسوتان قرآنی کشورمان و «محمد‌رضا ستوده‌نیا» داور بین‌المللی برگزار شد، با اشاره به این امر ‌که استاد منشاوی در تلاوت‌های خود اقتدار و لطافت را با یکدیگر آمیخته بود، مطرح شد: بهره کامل از الحان گوناگون، مرتلان قرآن را از رقابت با استاد منشاوی بازداشته است.

در ادامه مهکام با اشاره به آیه شریفه ۱۹ سوره لقمان افزود: در کتب تفسیری آمده است که به هنگام تلاوت «أَنکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِیر» صوت را پایین بیاوریم و مرحوم منشاوی اصالت این مطلب را در صوت و لحنش با مهارت خاصی پیاده کرده است و در تلاوت سوره مؤمن نیز در عبارت «کن فیکون» در اینجا طبق احکام تجویدی مورد اخفاء هست، اما در کتب تجویدی اشاره شده است که اینجا مناسب است که قاری قرآن به خاطر تحقق بخشیدن به امر الهی اظهار کند.

وی افزود: سبک تلاوت استاد منشاوی به تعبیری سهل‌ و ممتنع است، سهل؛ یعنی سبک این استاد به شکلی است که هر فردی که چند تلاوت از ایشان گوش دهد، می‌تواند قاری قرآن شود و من به قاریان جوان پیشنهاد می‌کنم که اگر می‌خواهید قرائت قرآن را فرا بگیرید، گوش دادن به تلاوت‌های منشاوی اصل و مقدمه قاری شدن است، اما ممتنع؛ یعنی این‌که محال است که فردی عین منشاوی بخواند، هر فردی که مقلد محمدصدیق منشاوی باشد در تلاوت قرآن مرجع تقلید خوبی است، ولی این قاری مصری یک مجموعه ویژگی‌های صوتی دارد که محال است فردی مثل او شود؛ در تلاوت‌های منشاوی ضعفی نیست، او با تمام وجود می‌خواند و تلاوتش تفکر مستمع را به عالم ملکوت عروج می‌‌دهد به ویژه در تلاوتش از سوره روم و نیز سوره‌های انشقاق و بروج که با حالتی تلاوت کرده است که هر مستمع می‌خواهد، برای چندمین بار آن تلاوت را بشنود.

در ادامه این نشست، سلیمی با بیان این مطلب که این مبالغه نیست که مرحوم منشاوی هر زمانی که لفظ استعاذه و سپس بسم‌الله الرحمن الرحیم را می‌گوید، احساس می‌شود که از روی زمین به طرف آسمان حرکت می‌کنیم و افزود: تا فردی به این درجه لیاقت و استحقاق و ظرفیت نرسد، خداوند چنین نعمتی را به او نمی‌دهد، اما این آبرو، فضیلت، شرافت، توفیق که انسان سخنگوی وحی بشود و این آیات را این‌گونه تلاوت کند، واقعا نعمتی است که خدا این‌ها را به بندگان شایسته خود ارزانی می‌کند؛ تکنیک‌های وقف استاد منشاوی خود به تنهایی می‌تواند یک سر فصل درسی باشد.

این گزارش حاکی است، ستوده‌نیا استاد منشاوی را از خانواده‌ای با تفکرات عرفانی معرفی کرد که با سیستم پادشاهی مصر نیز همکاری نداشته است و گفت: «ملک فاروق» پادشاه مصر از محمدصدیق منشاوی دعوت می‌کند تا قاری قصر مَلِک شود، این مقامی است که در مصر بسیاری از افراد آرزوی آن را داشتند و استاد این پیشنهاد را رد می‌کند به او گفته می‌شود که تلاوت در قصر ملک افتخاری است که شامل حال شما شده، استاد در جواب می‌گوید که چرا این افتخار نصیب ملک نشود که بیاید در مسجد تلاوت قرآن را گوش دهد؛ این جواب؛ یعنی ایشان اصلا به دنبال مادیات نبوده‌اند و در زمانی که عده‌ای از قراء مصری تلاش می‌کردند که به رادیو نفوذ کنند تا در سطح جهان شناخته شوند، اما وقتی سراغ استاد منشاوی رفتند، گفت پشت رادیو نمی‌خوانم تا این‌که رادیو مصر برای ضبط صدای ایشان نیرو اعزام می‌کند.

نشست تخصصی تحلیل تلاوت‌های قرآن «محمدصدیق منشاوی»

وی افزود: ایشان نمونه بارز تحقق این حدیث هستند که اگر به دنیا پشت کنید، دنیا به دنبال شما می‌آید و این درسی است برای قاریان و حافظان که سعی کنند تا به قول فرمایش حضرت امام خمینی (ره) انجام وظیفه کرده و آن چیزی که حاصل می‌شود به مشیت خداوند گذاشته شود.

سلیمی عنوان کرد: در این قیبل نشست‌ها پیام‌های اخلاقی در رابطه با ساختار شخصیتی این سخن‌گویان کلام وحی به جامعه منتقل می‌شود، این‌ها دنبال دنیا نبوده‌اند، اما دنیا این‌گونه به آن‌ها احترام می‌گذارد و واقعا نوای گرم، حزین و ملکوتی ایشان زینت‌بخش بسیاری از محافل قرآنی است و به موازات آن پرورش‌دهنده بسیاری از استعدادهای نهفته جوانان و نوجوانانی است که بعدها به عنوان قاری قرآن انجام وظیفه خواهند کرد.

بنابر این گزارش در ادامه «محمود جابر» مؤلف و گردآورنده دانش‌نامه قاریان مصری و مدیر مرکز قرآنی «النور»، استاد منشاوی را این‌گونه معرفی کرد: یکی از ابعاد قرائت شیخ محمد‌صدیق منشاوی تأثیر وی از مرحوم پدرش «صدیق منشاوی» است که مسلط به روش‌های کلاسیک الحان مصری بود و بعد محیطی است که این قاری در آن پرورش یافته‌ است، ایشان متولد «صعید» شهری در جنوب مصر است که مردم این منطقه خود دارای صدای نازک و نرم هستند و این نوع صدا را می‌پسندند که در مصر به صدای «نحاسی» معروف و در آن رگه‌هایی از زنگ و رنین دیده و باعث به وجد آمدن شنونده می‌شود.

وی افزود: تلاوت‌های شیخ منشاوی این ویژگی صدایی را دارا بود که آن را از طریق دو عامل محیط و پدرش فرا گرفته بود، تمام قاریان بزرگ مصر از هیچ سبکی تقلید نکرده و خود مدارس قرائت‌های قرآنی را ابداع کردند، شیخ در سبک قرائتی خویش از قراء دیگر تقلید نکرد‌ه‌ است و خود صاحب سبک خاص قرائتی بود، متأسفانه تاکنون تلاوت‌های استاد به طور کامل مورد تحلیل و مطالعه دقیق گونه‌های صدایی و مقامات موسیقایی قرار نگرفته است و امید است که در آینده‌ای نزدیک گونه‌های صدایی و مقامات موسیقایی که شیخ محمدصدیق منشاوی، همچنین قاریان دیگر که در تلاوت‌های خویش به کار می‌بردند، مورد کنکاش متخصصان این امر قرار گیرد.
متن کامل مصاحبه را این‌جا ببینید!

در ادامه نشست تحلیل تلاوت‌های استاد محمدصدیق منشاوی، سلیمی با اشاره به بخش‌هایی از سخنان محمود جابر اظهار کرد: به هر حال بعضی از فرازهای این گفت‌و‌گو نیازمند بحث و بررسی بیشتر است و آن نکته‌ای را هم که ایشان فرمود که جریاناتی در کار است که سبک تلاوت قرآن را تحت‌الشعاع قرار دهد، قطعاً ناظر بر ایران نیست؛ چون در اینجا مردم ما به انواع مختلف سبک‌های قرائت قرآن این عزیزان عشق می‌ورزند و این دیدگاه ایشان ناظر بر کشور دیگری است.

بنابر این گزارش، مهکام ویژگی‌های انحصاری مرحوم منشاوی را این‌گونه برشمرد: نکته مهم توجه به معنا و خواندن آیات قرآن است، ثانیاً خضوع و خشوع و خشیت خاصی در تلاوت‌هایش قابل مشاهده است و هر قاری که می‌خواهد آیاتی از قرآن را تلاوت کند، انتخاب آیات بیانگر و نشانگر تفکر، سلیقه و هدف اوست. با بیان این مطلب می‌خواهم بگویم که غالب تلاوت‌های مرحوم منشاوی آیاتی است که رنگ توحیدی دارد و این در خون مرحوم منشاوی اصالت داشته است.