تلاوت‌های قرآن «رفعت» تلفیق حس با تکنیک را اثبات کرد

کارشناس فن قرائت قرآن کشورمان می‌گوید: حس و ارتباط به عنوان مهمترین عنصر تلاوت می‌تواند، اثرگذاری صدا، لحن، تنظیم و پیاده‌سازی تکنیک‌های صوتی، همچنین مؤثر بودن خلاقیت‌های ذهنی و ابداعات در تلاوت را بیشتر و جذاب‌تر کند و تلاوت‌های قرآن «رفعت» تلفیق حس با تکنیک را اثبات کرد.

«نصرت‌الله حسینی» از کارشناسان فن قرائت قرآن کریم

«نصرت‌الله حسینی» از کارشناسان فن قرائت قرآن کریم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) در راستای معرفی استاد شیخ محمد رفعت، قاری به نام مصری، گفت: نام هنرمندانی در تاریخ ماندگار می‌شود که با وجود تغییر فرهنگ، ارزش و هنجارها و نیز ارتقاء سطح دانش ملت‌ها بتوانند هم‌چنان در نسل‌های بعد از خود نیز تأثیر‌گذار باشند و آثارشان در همه اعصار، جذاب و پرطرفدار باقی بماند.

وی شیخ رفعت را از جمله آن هنرمندانی برشمرد که نه ‌تنها در عصر خود سرآمد، بلکه تلاوت‌هایش به عنوان الگویی ممتاز پیش‌روی قراء هم‌عصرش بود و افزود: تأثیر سبک او حتی در میان متأخرین و قرائی که با ما فاصله زیادی نداشته‌اند، به وضوح حس می‌شود، به عنوان مثال، استاد شیخ «محمد لیثی» در تلاوت‌هایش و حتی در تلاوتش از سوره انفال که در ایران اجرا کرده است، به طور کامل بخشی را به سبک استاد رفعت تلاوت می‌کند و حتی کوچکترین تغییری در این سبک اصیل و پرمحتوا ایجاد نمی‌کند.

این کارشناس مجری برنامه‌های دینی و قرآنی صدا و سیما تصریح کرد: ویژگی‌های تلاوت‌های رفعت به گونه‌ای است که بخش قابل توجهی از آن را در هیچ یک از قراء، نمی‌توان یافت، چرا که ویژگی‌های صوتی او منحصر‌ به فرد است؛ وفاق‌ها و حالت‌های مشخصات صوتی او فقط به صدای خود رفعت تعلق دارد و دستیابی به تمامی آن‌ها تقریباً غیرممکن است.

وی ادامه داد: اگر مهمترین عناصر تلاوت را در یک نگاه کلی شامل؛ صدا و تنظیم، حس و ارتباط و خلاقیت‌های ذهنی برشمریم، خواهیم دید که تلاوت‌هایی که بتواند با ضمیر و فطرت پاک شنوندگان ارتباط بیشتری برقرار کند و روح و درون فرد خداجو را که تشنه حقیقت است، سیراب کند، دلنشین، ماندگار و معنوی‌تر خواهد بود.

این کارشناس فن قرائت قرآن عنوان کرد: از میان آن‌چه برشمردیم، حس و ارتباط به عنوان مهمترین عنصر تلاوت می‌تواند، اثرگذاری صدا، لحن، تنظیم و تکنیک‌های صوتی، همچنین مؤثر بودن خلاقیت‌های ذهنی و ابداع در تلاوت را بیشتر و جذابتر کند که این عنصر حس و ارتباط، محصول ده‌ها، بلکه صد‌ها عامل، از جمله؛ روح و روان، ویژگی‌های شخصیتی، هیجانات، عواطف، ایمان و خلوص، توجه و تعهد قاری و موارد دیگری سرچشمه می‌گیرد.

وی با بیان این مطلب که نگرش در تلاوت‌های استاد رفعت نقش عنصر حس و ارتباط را به خوبی نمایان می‌کند، اظهار کرد: تلاوت‌های او آن‌قدر حسی، معنوی و عمیق است که در هر لحظه اگر گوش و دلی آماده آن را بشنود، به طور حتم، منقلب شده و حس می‌کند که چشمه‌ای در وجود او جاری شده است، اثر این انقلاب درونی را می‌توان در میل به تلاوت‌ و زمزمه کردن بعد از شنیدن تلاوت‌های رفعت در ذهن شنونده فهمید که این زمزمه‌ها از جنس معنوی است نه از جنس تنغیمی.

حسینی ادامه داد: البته به نظر می‌رسد که بخشی از این حسی و درونی بودن و ارتباط عمیقی که تلاوت‌های استاد رفعت با شنونده برقرار می‌کند، مرهون نابینا بودن اوست، چرا که افراد نابینا به دلیل آن‌که ظواهر و زرق و برق‌های دنیا را نمی‌بینند و به خاطر محروم بودن از مشاهده بسیاری از نعمت‌های الهی، خداوند متعال دل‌های آن‌ها را روشن کرده است و آن‌ها با چشم دل همه چیز را به خوبی درک می‌کنند و ارتباط خاصی با محیط برقرار می‌کنند و این ویژگی تلاوت‌های او را ویژه ساخته است، هم‌چون؛ «عبدالعزیز حصان» و «محمد عمران» که هر دو نابینا بودند و این دو ویژگی را در این دو قاری مصری نیز می‌توان دید.

وی افزود: علاوه بر عنصر حس و ارتباط، مرحوم رفعت از صدایی دلنشین، الحانی ممتاز و تکنیک‌ها و مشخصات صوتی و تنغیمی ویژه‌ای برخوردار است که به نظر من تا حدود زیادی نشأت گرفته از حس درونی او است، از دیگر ویژگی‌های تلاوت‌های مرحوم رفعت آن است که در تلاوت‌هایش به ندرت می‌توان نغمه‌ای از او را با سبک‌ها، گوشه‌ها و یا ریزنغمه‌های دیگر ترکیب کرد، مگر این‌که آن‌چه را که با آن ترکیب صورت می‌گیرد، از لحاظ حسی و تأثیر معنوی هم‌جنس تلاوت‌های استاد باشد، در غیر این صورت ترکیب با سبک او به هیچ وجه جذاب نخواهد شد.