تلاوت‌های قرآن «علی محمود» دارای پیچیدگی‌های لحنی فراوانی است

در نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی محمود» با اشاره به این امر که سبک علی محمود جزء شیوه‌هایی است که در اوج صعوبت از نظر اجرا برای یک هنرمند و قاری قرار دارد، مطرح شد: دامنه افرادی که بتوانند از «علی محمود» تقلید کنند بسیار محدود است.

نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی محمود»

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، در ادامه نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن «علی ‌محمود»، عباس سلیمی، این قاری قرآن کریم را علاوه بر بحث قرائت قرآن در زمینه قصائد، تواشیح و ابتهالات هم سرآمد دوران خود خواند و حاضران در نشست را به شنیدن قطعه کوتاهی از یک مدیحه نبوی که توسط استاد علی محمود اجرا شده است، دعوت کرد.

بنابر این گزارش، سلیمی پس از پخش این قطعه مذهبی توجه حاضران در سالن را به این نکته جلب کرد که شنوندگان باید خود را در فضای زمان اجرای این برنامه‌ها و سیستم‌های صوتی که در آن زمان وجود داشته و از ویژگی‌ها و امکانات امروزه برخوردار نبوده است، قرار دهند.

گزارش ایکنا حاکی است، در ادامه این نشست شاه‌میوه سبک استاد علی محمود را چنین تحلیل کرد: سبک مرحوم علی محمود دارای پیچیدگی‌های لحنی فوق‌العاده است، اگر بخواهیم یک کار هنری را از بخش سهل به سخت تقسیم‌بندی کنیم، هر چقدر کارهای هنری و افعال هنری به سمت سختی و صعوبت می‌روند دایره افرادی که می‌توانند آن کار را انجام دهند، کمتر می‌شود.

وی بیان کرد: به طور مثال در مورد تلاوت قرآن، سبکی مثل سبک مرحوم عبدالباسط را خیلی از افراد قادر هستند که به دلیل سادگی الحان، مستقیم بودن نغمات و کمتر از پیچ و تاب برخوردار بودن این الحان اجرا کنند. اما هرچه جلوتر می‌آییم و در تقسیم‌بندی سبک‌ها به سمت صعوبت کار و مشکل بودن می‌رویم به یک کلاسی همچون مصطفی اسماعیل می‌رسیم که بخشی از افراد قادر به اجرای چنین سبکی نیستند.

«علی محمود» از اجناس مختلف مقامات در کنار هم در یک نفس لحنی استفاده می‌کرد

شاه‌میوه تصریح کرد: سبک‌هایی مثل حصان، یا سبک علی محمود جزء شیوه‌هایی هستند که در اوج صعوبت از نظر اجرا برای یک هنرمند و قاری قرار دارد. یعنی دامنه افرادی که می‌توانند این شیوه‌ها را دنبال کنند خیلی محدود است برای همین هم است که در مصر کمتر کسی را می‌بینید که توانسته باشد سبک مرحوم علی محمود را دنبال کند مگر افراد خاصی در ابتهالات، که به طور مثال می‌توان به «طه الفشنی» اشاره کرد.

این کارشناس قرآن کریم سختی سبک علی محمود را دلیل کمی تعداد افرادی دانست که دنبال سبک علی محمود بوده‌اند و بیان کرد: اولین نکته مربوط است به استفاده از مقامات مختلف در کنار هم در یک نفس لحنی، ترکیب‌هایی در تلاوت قرآن وجود دارد که توسط خیلی از قراء اجرا شده مثل استاد مصطفی اسماعیل، حصان، محمد عمران، شحات انور و بسیاری از قراء دیگر، اما شما کمتر می‌بیند که در یک نفس لحنی پنج جنس مختلف از پنج مقام مختلف اجرا شده باشد. یعنی از ابتدا که قاری شروع می‌کند به قرائت قرآن تا پایان آن نفس لحنی، مقام‌های «صبا، حجاز، بیات، عجم و نهاوند» در یک نفس لحنی جای گرفته باشد و همه این‌ها در حد سه تا چهار ثانیه اشاره ‌می‌شود و مجدد جنس جدید و یا مقام جدیدی شکل بگیرد. اجرای یک چنین کاری از لحاظ تکنیکی یک هوش موسیقی بسیار قوی و نبوغ بسیار بالا می‌خواهد.

نبوغ موسیقایی «علی محمود» از بتهون و مورتزات هم بیشتر بوده است

وی با اشاره به این امر که اگر فردی نبوغ موسیقایی علی محمود را در آن زمان اندازه‌گیری می‌کرد به طور حتم از بتهون و مورتزات هم بیشتر بوده است گفت: این افراد از نظر هوش موسیقایی جزء افرادی هستند که به عنوان قله‌های موسیقی مطرح هستند ولی وقتی شخصی مثل علی محمود را که بداهه‌خوانی می‌کند ــ یعنی بدون این‌که این الحان را از قبل برای وی نوشته باشند و او تمرین کرده باشد در یک مجلس شروع به خواندن قرآن یا مدیحه‌سرایی می‌کند ــ این نشان می‌دهد که وی از نبوغ موسیقیایی بالایی برخوردار بوده است. بنابراین برای اجرای چنین تکنیکی باید فرد هوش موسیقایی بسیار قوی داشته باشد.

نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی محمود»

وی با ذکر خاطره‌ای به نقل از استاد شعیشع گفت: استاد عبدالوهاب از موسیقیدانان بسیار برجسته مصر است و تعلق خاطر فراوانی هم به قرائت قرآن به خصوص سبک علی محمود و شیخ رفعت داشته است، وی در یکی از کارهای خود هنگامی که می‌خواسته است از یک گوشه‌ و مقام به جای دیگری منتقل شود با مشکل روبرو شد و نتوانست این معما را حل کند. این موضوع را با استاد شعیشع مطرح می‌کند و در مهمانی که در مصر برگزار شده بود و استاد علی محمود نیز حضور داشت، مشکل را با علی محمود مطرح می‌کند. علی محمود فقط با چند زمزمه به طور دقیق آن مسیری را که عبدالوهاب مورد نظر داشته تا از یک مقام به جای دیگر برود را به همان شکل زمزمه و خیلی سریع برای ایشان می‌خواند.

وی ادامه داد: استاد عبدالوهاب بسیار تعجب می‌کند و می‌گوید: من که درس موسیقی را فرا گرفته‌ام و با بافت‌ها سر و کار دارم نتوانستم این معادله‌ را حل کنم ولی استاد علی محمود با چند زمزمه، مسیر را مشخص کرد. سپس عبدالوهاب شروع می‌کند به یادداشت نت‌هایی که در صدای او اجرا شده است. این امر نشان می‌دهد که مرحوم علی محمود به لحاظ تسلط بر مقالات و الحان بسیار تبحر داشته است.

در بخش نخست، نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «علی ‌محمود» که با حضور استادان «عباس سلیمی»، «غلامرضا شاه‌میوه» و «مجید جدیدی» از کارشناسان قرآنی کشورمان در سالن شورای خبرگزاری ایکنا برگزار ‌شد، با اشاره به این امر که علی محمود صاحب فنون مختلفی است و در مصر فقط از دیدگاه قرائت یا ابتهال به او نگاه‌ نمی‌شود، مطرح شد: سه گروه قراء، منشدین و موسیقیدانان از «علی محمود» بهره برده‌اند.