تلاوت قرآن در دوره عثمانی
در این دوره تجوید و تغنی قرآن مورد توجه آن دسته از بیگانگانی که به مصر وارد شده اند قرار گرفت و مجالی را برای ادامه تحقیقات آنها در این زمینه فراهم آورد. ورود این گروه از مورخان و جهانگردان به واسطه حمله ناپلئون بناپارات به مصر که موجب سرنگونی حکومت عثمانی گردید میسر شد. مورخان مذکور تحقیقات وسیعی پیرامون مسائل اجتماعی، تاریخی و هنری در مصر انجام دادندو موسیقی عربی، تلاوت و انشاد دینی را نیز به عنوان بخشی از تحقیقات خود مورد بررسی قرار دادند. آنها ضمن تحقیقات خود پیرامون تلاوت، گمان کردند که تغنی قرآن نوعی از قالبهای موسیقی یا انشاد و یا دعاهای مذهبی است. این دانشمندان پس از بازگشت به کشور خود در گزارشی برای حکومتهای خود نوشتند که این موسیقی برگرفته از سلّم نغمی مشخص یا ویژه ای نیست با این حال نغمه های این نوع موسیقی برگرفته از اصولی ویژه است و بر اساس آن می توان نغمه های مذکور را از یکدیگر نشخیص داد. به طور کلی با توجه به آنچه دانشمندان فرانسوی از حالت تلاوت قرآن در مصر برداشت کردند باید گفت که اگر آنان دارای بینش عمیقی که ایشان را به سوی شناخت کاملی از روش تلاوت رهمنمون سازد نبودند اما توانستند در این میان شیوه ای از اجرای موسیقی دینی را شناسایی کنند. در میان گزارش های ایشان مطالب جالبی یافت می شود. به عنوان مثال آنها تلاوت یک قاری به نام شیخ الفیومی را مورد توجه قرار دادند که در نماز خود سوره فاتحه الکتاب را با حالتی آهنگین تلاوت می کرده است. آنها گمان کردند که شیخ الفیومی در این زمان در حال خواندن خطابه و یا به طور کلی اجرای نوعی انشاد دینی است. همچنین آنان تلاش کردند تا اصوات و نتهای موسیقی تلاوت شیخ را بر روی کاغذ، ترسیم کنند اما سرعت تلاوت شیخ به ایشان چنین اجازه ای را نداد بنابراین با کشیدن خطوط وسیع و بیان فاصله ها و ترتیب نغمات قوی و ضعیف تلاش کردند تا حالتی از این تلاوت را به تصویر بکشند.
در این تلاوت صدای شیخ با حالتی حماسی و بلند به گوش می رسید. طنین صدای او جذاب بود. تلفظ حروف توسط او با قوت و تأثیر گذاری همراه بود و خواندنش شبیه به نوعی ترتیل حزین بود که عواطف و احساسات شنونده را تحت الشعاع قرار می داد. یکی از این پژوهشگران از نوعی وزن و ضرب محسوس در این تلاوت یاد می کند. با این حال می گوید این وزن را نمی توان با آلات موسیقی اجرا کرد زیرا آلات موسیقی نمی توانند در برگیرنده طنین سنگین این تلاوت باشند. او در ادامه با جملات کوتاهی به توصیف این تلاوت می پردازد و می گوید تلاوت شیخ، بی نظیر، محرک احساسات و برخاسته از حزن است.
اما این پژوهشگر با وجود علم و آگاهی خود به نغمات موسیقی از درک تفاوت بین آن دسته از اوراد مذهبی آهنگین که در سرزمین خود شنیده بود و این نوع از موسیقی که از شیخ الفیومی می شنید عاجز مانده بود. به طوری که گمان کرد تلاوت در اصل همان نماز است. عجیب تر آنکه قواعد خطابه و سخنرانی یونانیان را از تاریخخ استخراج کرد و به آنها استناد نمود و گفت چون تلاوتی که از شیخ الفیومی شنیدیم خالی از هرگونه ضربی است که بتوان آن را با آلات موسیقی ضبط کرد. بنابراین بعید نیست که این تلاوت نوعی سخنرانی آهنگین باشد که مورخان یونانی نیز از آن نام برده اند. به هر ترتیب اگرچه این نظریات از اشکال خالی نیست لیکن شواهد مختصری از چگونگی تلاوت به شیوه مصری در دو قرن پیش را در اختیار ما می گذارد و مشخص می کند که تلاوت قرآن در آن زمان در قالب اجرای مقامات موسیقی عربی صورت می گرفته و احتمالاً تنوع در اجرای مقامات نیز تا حدودی رعایت میشده است.
همچنین تحولات جدید موسیقی عربی در این دوره در تلاوت قرآن نیز تأثیر داشته است. این نظریات به زعم صاحب نظران حوزه تلاوت در شمار نخستین نظریه های علمی اروپاییان در زمینه تغنی در تلاوت هستند که در عین حال نمی توانند حقیقت آن را به طور کامل بیان کنند اما به عنوان مدارکی مستند در زمینه تلاوت قرآن در عصری که هیچیک از وسایل ضبط صدا اختراع نشده بود و یا حتی برخی از ابتدایی ترین جلوه های پیشرفت صنعتی نیز در مصر وجود نداشت از ارزش بالایی برخوردارند.