جایگاه لحن اصیل در قرائت قرآن چیست؟/ نقش تنغیم فاخر در القای معنای آیات الهی
یکی از مهمترین احادیثی که در اغلب اذهان متفاوتر می شود حدیث اقرء القران بالحان العرب می باشد. جنیان که قرآن را با الحان و نغمات عرب تلاوت کنید این حدیث معروف همواره مورد توجه عالمان و فقهای علم و فنون قرائت قرار گرفته است است و هرکدام سعی بر اثبات و یا نفی آن داشتند. در زبان های سامی و کهن این واژه به معنای آواز، نوا و شیوه سخن گفتن اطلاق می شده است. خلیل بن احمد «لحن» را میل و قصدی که در سخن نسبت به شخص ایجاد می شود، می داند ابن فارس برای این واژه دو اصل ذکر کرده است، یکی میل دادن سخن از حالت و قواعد صحیح آن در عربی و همچنین زیاده و نقصان واکاوی الحان ممدوح در کلام نبوی در کلمه، هنگام ترنم آن را از مصادیق لحن در قرائت بر می شمارد. صاحب التحقیق پس از بیان نظرات گوناگون لغویون واژه مزبور، اصل این کلمه را یک چیز و آن هم خروج از میزان متعارف و معمول میداند واز مصادیق آن خروج کلام از ضوابط و قواعد صحیح، خروج صوت از میزان عرفی در حالت ترنم و آواز و نیز خروج فهم از میزان عادی و فهم بیشتر را بر می شمارد.
آن چه از معنای” لحن” با سیاق روایت مذکور تطابق و همخوانی بیشتری دارد؛ همان خروج صوت از حالت طبیعی و به جریان انداختن آن در قالب ترنم و صوت آهنگین میباشد.مرحوم دهخدا نیز نقل بسیاری از کتب لغت عربی، فارسی و سامی را ذیل واژه مزبور ذکر نموده است که در اغلب آنها واژه «لحن» به معنای آواز، آهنگ و نواست. ایشان همچنین به نقل از صاحب نفائس الفنون چنین میگوید: «معنی موسیقی در لغت یونانی لحن است و لحن عبارت است از اجتماع نغم مختلفه که آن را ترتیبی محدود باشد».
برای جایگاه لحن در قرائت قرآن کریم می توان تعاریف متعددی متصور شد. درخصوص معنای لحن نکات ارزنده ای را مطرح کرد لند در لغت به معنای آهنگ و موسیقی است اما لغت آهنگ در زبان فارسی به معنای قصد کردن و عزیمت کردن به نقطه ای است.این عزم و حرکت کردن می‌تواند برای انجام کار و قصد محقق شدن هدفی باشد. اما نکته اینجاست که لحن در قرآن کریم با معنای آن در زبان فارسی چه ارتباطی پیدا خواهد کرد که در ادامه به آن اشاره می شود به طور قطع و یقین لحن و آهنگ مبتنی بر هدف و نیتی است که برای ایجاد یک حرکت حالت و یا انگیزه در وجود مستمع و کسی که شنونده این هنر زیبای تلاوت است میباشد بنابراین محرکه مستمعین و شنونده هنر موسیقیایی می تواند صرف موسیقی بدون کلام و یا اینکه موسیقی همراه با کلام باشد.
در پایان هر آنچه که از معنای لحن در قرائت قرآن متصور باشیم نکته قابل تأمل آن است که قاری قرآن هنگام تلاوت باید توجه داشته باشد که کلام معبود الهی را می خواند و با متن های دیگر تفاوت فاخر دارد از این رو نمی تواند هر نوع تحویل و ملودی را در خواندن قرآن به کار بگیرد قاری قرآن در کنار فراگیری فنون تلاوت همواره باید خود را نهیب بزند که چگونه بتواند کلام وحی را به زیبایی هر چه تمام تر به گوش مستمعین برساند و قلب آنها را آماده پذیرش قرآن کند.