خلق نغمات بر اساس مفاهیم آیات هنر استاد «منشاوی» بود
در نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «محمدصدیق منشاوی» عنوان شد که تلاوت‌های روح‌بخش «منشاوی» از خلق نغمات بر اساس مفاهیم آیات قرآنی نشأت می‌گرفت، منشاوی نغمات قرآنی را بر روی معانی آیات خلق می‌کرد.
 |
| نشست تخصصی تحلیل تلاوت‌های قرآن «محمدصدیق منشاوی» |
در نشست واکاوی ابعاد فنی تلاوت‌های قرآن استاد «محمدصدیق منشاوی» که با حضور «عباس سلیمی» و «حبیب مهکام» از پیشکسوتان قرآنی و «محمد‌رضا ستوده‌نیا» از داوران بین‌المللی کشورمان در این خبرگزاری برگزار شد، ستوده‌نیا درباره تکنیک‌های وقف و ابتداء و نحوه اجرای آن توسط قاریان مصری، عنوان کرد: وقف، وصل و ابتداء نشان‌دهنده جمله‌بندی قرآن است و در فارسی همان چیزی است که نقطه سر خط گفته می‌شود؛ قاری برای رساندن معنای آیات به مستمع، این نقطه سرخط‌ها را باید رعایت کند، حتی مکث‌ها، سکت‌ها نیز مورد توجه قاری است.
وی تصریح کرد: اما وقتی به وقف و ابتدا‌های قاریان مصری توجه کنیم، گویا قراء مصری با قدری تسامح در این باب برخورد کرده‌اند، به طور نمونه اگر به ترتیل مشهور استاد «محمود خلیل الحصری» دقت شود، متوجه می‌شویم که بسیاری از وقف و ابتد‌اها رعایت نشده و به ویژه این‌که استاد خلیل الحصری چند ترتیل قرآن دارد، یا برخی از قاریان به دلیل نفس کم آوردن و یا دلایل دیگر این موارد را رعایت نکرده‌اند، اما مرحوم منشاوی از معدود قاریانی است که میزان وقف و ابتدا را رعایت می‌کند.
این داور بین‌المللی عنوان کرد: البته مواردی در تلاوت استاد محمدصدیق منشاوی شنیده می‌شود که با نظرات جدید در وقف و ابتدا سازگار نیست و دلیل آن این است که علائم وقفی که در مصحف مقابل استاد بوده، الآن و در مصحف‌های فعلی به شکل دیگری است، وی مانند «عبدالفتاح شعشاعی» فوق‌العاده به القاء معنا توجه داشت، همچنین استاد منشاوی با توجه به نَفَس بلند، مشکلات استاد شعشاعی را نداشته و به راحتی قرائت می‌کرد.
وی حاضران در نشست را توجه به تلاوت سوره مؤمن استاد منشاوی داد و اظهار کرد: در وقف ایشان در قسمت «کن فیکون» منشاوی با این‌که نَفَس داشته، اما تعمداً وقف می‌کند؛ زیرا به لحاظ نحوی دو بعد داریم، یکی این است که «کُن فیکون»، «فاء» استیناف است؛ یعنی فیکون جمله‌ای جداگانه‌ای است، البته هر دو وجه را تلاوت می‌کند؛ یعنی وصل آن را نیز در همان تلاوت اجرا می‌کند و به شنونده القاء می‌کند که هر دو مورد هست، اگر در «کن فیکون» وقف شد یک تفسیر از آن ارائه می‌شود و اگر وصل اتفاق افتاد، تفسیر دیگری دارد و در تفاسیر شیعه و اهل سنت هر دو وجه ذکر شده است.
 |
| «محمد صدیق منشاوی» از قاریان بنام جهان اسلام |
این مدرس قرآنی افزود: اما مجموعه وقف‌هایی هم هست که استاد انجام داده است؛ مانند سوره روم: «فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِینَ أَجْرَمُوا وَ کَانَ حَقًّا عَلَیْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ» که ایشان بر «حقا» وقف می‌کند و سپس می‌گوید: «عَلَیْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ» که «ابن‌جزری» از این مدل وقف به وقف «تأسف» نام می‌برد و تأکید دارد که این وقف جایز نیست، اما استاد منشاوی در تلاوتش هر دو وجه را اجرا می‌کند، این جامعیت قاری و آشنایی با تفسیر را نشان می‌دهد، همین تکنیک‌های وقف و ابتدا در تلاوت استاد منشاوی نوعی اعجاز است.
وی ادامه داد: در بعضی موارد آیه قبلی را وصل به آیه بعدی می‌کند، مانند وصل آیات ۱۱۷ و ۱۱۸ سوره نساء: «شَیْطَانًا مَّرِیدًا (*) لَّعَنَهُ اللّهُ» در حالی که همه قاریان اینجا وقف کرده‌اند، این موارد نشان می‌دهد که ایشان از استعاذه تلاوت فقط متوجه معنا و القاء مفاهیم است؛ در حال حاضر قاریان فعلی بیشتر به دنبال این هستند که قرآن را بنوازند تا این‌که قرآن را بخوانند، قرآن نواختن ایجاد نغمات و الحان است، اما اگر قاری توجه به معنا کند و بعد نغمه را روی آن خلق کند، می‌توان انتظار داشت تا منشاوی و یا مصطفی اسماعیل شود.
به گزارش ایکنا در ادامه این نشست ستوده‌نیا به تعریفی از واژه حزن پرداخت و تأکید بر این‌که قرآن را با حالتی حزن‌انگیز بخوانید، و گفت: در روایت داریم که «انّ القرآن نزل بالحزن فاقرأه بالحزن» که امام معصوم(ع) خطاب به یکی از اصحابشان فرمودند: «قرآن با حزن نازل شده و تو هم با حزن بخوان»؛ حزن یعنی چه؟ آیا به معنی اندوه، افسردگی و گوشه‌گیری است؟
قرآن برای تأثیرگذاری نازل شده پس ابتدا از آن تأثیر بپذیرید و آن‌گاه با تلاوت بر دیگران تأثیر بگذارید
وی تصریح کرد: در تحقیقی که خودم انجام دادم به این نتیجه رسیدم که منظور از حزن تأثیر و تأثر است؛ نه افسردگی؛ یعنی قرآن برای تأثیرگذاری نازل شده است پس حالا شما هم که می‌خواهید آن را تلاوت کنید، اول تأثیر بپذیرید و بعداً با تلاوت خود بر دیگران تأثیر بگذارید؛ یعنی کلام وحی در قلب قاری اثر بگذارد تا آن‌گاه که اعوذبالله گفت، آن زمان اعوذبالله واقعی باشد.
در ادامه سلیمی با اشاره به صحبت‌های ستوده‌نیا گفت: پیامبر اکرم(ص) فرمودند که قلب هم زنگار می‌گیرد همان‌گونه که آهن زنگار می‌گیرد و وقتی از محضر مبارکشان سؤال شد به چه وسیله‌ای آن را جلا دهیم، فرمودند با تلاوت قرآن. تفاوت است بین قرائت و خدایی ناکرده نوازندگی قرآن، این مطلبی است که بسیار حائز اهمیت است و افرادی که می‌خواهند قرآن را در جایگاه خودش باوقار و حزانت قرائت کنند، باید به این هشدار توجه داشته باشند.