«رفعت» در تلاوت قرآن پیامی غیر از پیام‌های ظاهری را بیان می‌کند
کارشناس فن قرائت قرآن کشورمان بر این عقیده است که «رفعت» از بطن آیات چیزی را می‌فهمد که او را محزون کرده و این حزن و نشاط معنوی در طول تلاوت او را همراهی و پیامی غیر از پیام‌های ظاهری را بیان می‌کند؛ پیامی که حتی بعد از پایان استماع تلاوت، همچنان درون انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
 |
| «نصرت‌الله حسینی» از کارشناسان فن قرائت قرآن کریم |
«نصرت‌الله حسینی» از کارشناسان فن قرائت قرآن کریم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) استاد شیخ محمد رفعت، از قاریان متقدم مصری را این‌گونه معرفی کرد: وقتی در تلاوت‌های استاد رفعت عمیق شویم به نظر می‌رسد، استاد در زمان تلاوت فارغ از همه ظواهر دنیایی، محو در تلاوت قرآن کریم است، گویی که هیچ عامل بازدارنده‌ای بین ارتباط وی با معانی گران‌سنگ مصحف شریف وجود ندارد.
وی ادامه داد: این‌گونه تصور می‌شود که رفعت همه چیز را حس می‌کند و سپس می‌خواند و از بطن آیات چیزی را می‌فهمد که او را محزون کرده و این حزن و نشاط معنوی در طول تلاوت او را همراهی و پیامی غیر از پیام‌های ظاهری را بیان می‌کند، پیامی که حتی بعد از پایان استماع تلاوت، همچنان درون انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و حتی با یادآوری و مرور تلاوت‌هایش دوباره آن حالت معنوی در ذهن پدیدار می‌شود.
حسینی بیان کرد: این ویژگی بسیار برای قاریان نسل جدید و به ویژه قاریان ایرانی قابل توجه است که تلاوت علاوه بر صوت و لحن، مهارت در پیاده کردن تکنیک‌ها و خلاقیت، باید حاوی پیامی باشد که برگرفته از عظمت کلام الهی در قرآن کریم است، پیامی که در کلام و توصیف نمی‌گنجد، بلکه با ارتباط برقرار کردن با خود آیات الهی، می‌توان آن را دریافت کرد و انتقال داد.
وی افزود: اما قاریان امروز، کمتر به اصالت و باطن تلاوت توجه دارند و انرژی خود را بیشتر صرف تقویت صدا، لحن، تکنیک و زیبایی‌های ظاهری می‌کنند و به قاریان نسل اول و دوم که اصالت در قرائت آن‌ها بیشتر نمایان است، کمتر توجه می‌کنند و یا سلایقی را اعمال می‌کنند که از عناصری چون حزن، اصالت، معنویت، ارتباط، ماندگاری و سازگاری با روح آیات در آن کم‌رنگ است.
این کارشناس قرائت قرآن عنوان کرد: تلاوت‌هایی که از استاد رفعت به جا‌مانده است با کمترین امکانات صوتی است، اما استاد به خوبی از صدای خود بهره گرفته است و نشان می‌دهد که صدای او از قدرت، شدت و حجم خوبی برخوردار است و اما مهمترین ویژگی صدای او طنین خاص صدایش است و دیگر این‌که دارای مشخصه خاصی است، مانند این‌که انتقال‌های صوتی فراوان از جنسی به جنس دیگر، چرخش‌ها و پیچش‌های صوتی، کار کردن با دستگاه تکلم و استفاده از ریزنغمه‌ها است.
وی با اشاره به این‌که تلاوت‌های رفعت با فرهنگ و آداب مرسوم تلاوت‌های امروزی متفاوت است، گفت: ممکن در عصر او اقتضاء تلاوت‌ها این‌گونه بوده باشد، اما آن‌چه مسلم است، تلاوت‌های رفعت برای کسانی‌که از تلاوت‌های اساتید دیگر بهره‌مند شده‌اند، کاملاً تازگی دارد و شبیه آن را به ندرت می‌توان نزد دیگر اساتید شنید به خاطر همین برای کسی که اولین‌بار تلاوت‌های او را می‌شنود، پیش‌بینی ملودی‌ها و تحریرهای پایانی و حدس زدن در رابطه با ردیف‌ها، کاملاً غیر ممکن است.
حسینی در ادامه با اشاره به چهار ویژگی خاص تلاوت‌های شیخ رفعت، گفت: وجود تحریرهای شاخص با فرکانس‌های صوتی فشرده که دستیابی به آن‌ها مشکل است از ویژگی‌های تلاوت رفعت است، پیوستگی خاص بین هر نفسی که او تلاوت می‌کند با نفس بعد وجود دارد و به لحاظ لحنی این‌گونه به نظر می‌آید که قطعات و جملات لحنی، کاملاً به هم چسبیده‌اند و فقط بین آن‌ها برای نفس کشیدن، استاد تلاوت را قطع می‌کند.
وی بیان کرد: به نظر می رسد در طول تلاوت، یک زیر صدا و یا صدای دومی او را همراهی می‌کند که آن صدا حماسه و حالت خاصی را در تلاوت ایجاد می‌کند، یعنی استاد به گونه‌ای تلاوت می‌کند که یک صدا کارهای لحنی او را انجام می‌دهد و صدای دیگر که حالت تلاوت اوست به عنوان زیرصدا در طول تلاوت او را همراهی می‌کند که پر از معنی، حزن، حماسه و نشاط معنوی است، یعنی لحن او فقط ترکیب یک مجموعه نت‌ها و فواصل بین آن ملودی‌ها نیست، بلکه حالت و نشانه‌ای خاص همراه او است، استفاده از ریزنغمه‌های خاص که با اشراف کامل صدای خود بر آن و حالات منحصر به فرد آن‌ها را از شبیه خود کاملاً متفاوت می‌کند.
حسینی در پایان تصریح کرد: تقلید از سبک استاد رفعت را می‌توان از دو منظر بررسی کرد، یکی این‌که تقلید از یک تلاوت او برای دستیابی پیدا کردن به متن تلاوت و نغمه‌هایی که استاد رفعت تلاوت کرده است، برای کسی که از صدای نسبتاً کاملی برخوردار باشد، کار مشکلی نیست؛ اما دستیابی و مهارت پیدا کردن به تحریرهای شاخص، حالت‌های صوتی متنوع و انتقال‌های صوتی، بسیار مشکل است و این‌که قاری مقلد بتواند از سبک او در آیات دیگر قرآن استفاده کند، این کار مشکلی است، چرا که به مهارت‌های تلاوت او به سادگی نمی‌توان دست پیدا کرد، همچنین تلفیق آن‌چه که قاری از سبک او در ذهن دارد با آیات دیگر به خاطر تفاوت ساختار آیات و محدودیت نغمه‌ها کار سختی است، در مجموع می‌توان گفت، پیروی از سبک استاد در حالت معمولی، یادگیری متن نغمه‌ها بدون کارهای ویژه، کار سختی نیست، اما مهارت پیدا کردن در سبک و ریزه‌کاری تلاوت‌های او کار مشکلی است.