سالم‌ و بی‌نقص‌ترین اصوات در همه طبقات صوتی از آن «کامل یوسف» است

در نشست واکاوی تلاوت‌های استاد «کامل یوسف» مطرح شد: یکی از سالم‌ و بی‌نقص‌ترین اصوات در همه طبقات صوتی اعم از قرار، جواب و جواب جواب از آن کامل یوسف است، با وجود این‌که حالت حزن در تلاوت قرآن او موج می‌زند، اما این حزن باعث یکنواختی و دلزدگی شنوندگان نمی‌شود.

«رضا محمدپور» قاری بین‌المللی

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، در نشست واکاوی تلاوت‌های استاد «کامل یوسف» که با حضور «عباس سلیمی» پیشکسوت قرآنی، «محمود لطفی‌نیا» و «رحیم خاکی» از قاریان بین‌المللی کشورمان برگزار شد، با «رضا محمدپور» قاری بین‌المللی، ارتباطی تلفنی برقرار شد تا نظر این کارشناس قرآن کریم را درباره تلاوت‌های این قاری به نام مصری، جویا شویم که وی ‌چنین گفت: «محمد زکی یوسف» متولد ۱۹۲۲ میلادی است و طبق اسنادی که از زندگی‌نامه ایشان در دست است در بحث قرائت قرآن به طور مستقیم از هیچ یک از استادان هم‌عصرش، تلمذ نکرده است.

وی با اشاره به این‌که کامل یوسف از«محمد سلامه» و «محمد صدیق منشاوی» و تا حدود زیادی از استاد «محمد رفعت» متأثر بوده‌ است، بیان کرد: اوج شهرتش به سفر تبلیغی ایشان به فلسطین مرتبط است که بعد از آن سفر به دعوت «محمد صیفی» و با همراهی این استاد، در جلسات و محافل قرآنی حضور پیدا کرد و همراهی با محمد صیفی به شهرت کامل یوسف کمک کرد.

محمد‌پور تصریح کرد: یکی از سالم‌ و بی‌نقص‌ترین اصوات در همه طبقات صوتی اعم از قرار، جواب و جواب جواب از آن کامل یوسف است، با وجود این‌که حالت حزن در تلاوت قرآن ــ که در روایات خیلی بر آن تأکید شده است ــ در جریان صوت ایشان موج می‌زند، اما این حزن باعث یکنواختی و دلزدگی شنوندگان نمی‌شود؛ چون تلاوت و تازگی لازم، همراه با تحزین صوت، همیشه در تلاوت‌هایش شنیده می‌شود، از بُعد دیگر، تمام شاخصه‌های مثبتی که برای صدای ایده‌آل از قبیل تحریر، طنین، زیبایی، انعطاف و حجم صدا تصور می‌شود، در تمام بخش‌های صوت ایشان اعم از قرار، بم، توسط و اوج؛ مثال‌زدنی و نمونه است.

وی ادامه داد: مساحت و یا ارتفاع صوت ایشان، منحصر‌ به فرد است و اگر قاری بتواند در محدوده دو اکتاو صدای سالم، الحانی که مد نظرش است، اجرا کند، از این نظر قاری موفقی است، البته بسیاری از قراء این کار را انجام نمی‌دهند که یا به دلیل عدم توانایی است و یا ترجیح می‌دهند با تکنیک‌های لحنی دیگری تلاوت‌‌هایشان را اداره ‌کنند، اما تلاوت‌هایی که از کامل یوسف به یادگار مانده است، بیش از دو اکتاو و نزدیک به دو اکتاو و نیم، پرده صوتی سالم و بی‌عیب را در تلاوت‌هایش به کار برده است که در سوره مبارکه توبه اجرای آن کاملاً مشهود است.

محمد‌پور، کامل یوسف را در تلاوت و ابتهال جزء موفق‌ترین‌ها نام برد و افزود: فقط افرادی مانند، «علی محمود»، «طه الفشنی» و «محمد عمران» در دو بخش تلاوت و ابتهال موفق بودند. ردیف لحنی کامل یوسف که در بین قراء به ردیف لحنی استاد «مصطفی اسماعیل» مشهور است، بدین شکل است که در ابتدای تلاوت و در بخش صعودی آن، قاری مقام بیات را به طور کامل اجرا می‌کند و در ادامه مقام صبا، حجاز و مابقی نغمات را به ترتیب به کار خواهد گرفت، البته در این توالی نغمات، ابتکارات و ابداعاتی را نیز به نمایش می‌گذارد.

وی تصریح کرد: نمونه آن را در تلاوت کامل یوسف از سوره توبه، می‌توان شنید که بعد از پایان نغمه بیات، وقتی می‌خواهد وارد نغمه صبا شود، کار منحصر به فردی را انجام می‌دهد که بنده در طول سابقه تلاوتی که داشتم از هیچ یک از استادان ایرانی و مصری نمونه‌ آن را سراغ ندارم، به صورتی که در انتقال به نغمه صبا علاوه بر تغییر لحنی که امری طبیعی است، تغییر طبقه صوتی نیز می‌دهد و سه پرده بالاتر از نت بیات که خوانده بود، اجرا می‌کند که نشان از قدرت صوتی کامل یوسف و درک عمیق لحنی این استاد است.

نشست واکاوی تلاوت‌های استاد «کامل یوسف»

وی در ادامه از یکسان بودن حال و هوای تلاوت‌های کامل یوسف در تلاوت‌های مجلسی و استودیویی سخن گفت و افزود: در زندگی‌نامه او آمده است که غیر ‌ممکن بوده که بدون وضو در محضر قرآن نشسته باشد و هنگامی که در محضر قرآن قرار می‌گرفت از ظاهرش معلوم بوده است که به تشویق حاضران در مجلس اعتنایی نداشته و فقط به خداوند سبحان توجه داشته است؛ اگر قاری از چنین وارستگی برخوردار باشد، تلاوت در مجلس و یا استدیو برایش تفاوتی نمی‌کند.

وی ادامه داد: لحن‌الاداء کامل یوسف به طور کامل بر معنی منطبق است و قاری پا به پای معنی پیش می‌رود، نه این‌که ردیفی را از قبل آماده کرده باشد و هر مفهومی که باشد در قالب آن ردیف لحنی بگنجاند؛ تلاوت‌های این استاد با این‌که مملو از نکات لحنی قابل توجه و مهم است، اما این نکات فنی لحنی به هیچ‌وجه نمود و حالت عرضه اندام و به رخ کشیدن معلومات ندارد؛ یعنی در عین این‌که توانایی‌های قاری نشان داده می‌شود، پرده‌ای از خضوع و خشوع در سراسر تلاوت‌هایش موج می‌زند که همه مسائل لحنی و صوتی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

در ادامه این نشست لطفی‌نیا دلایل یکسان بودن حال و هوای تلاوت‌های استودیویی و مجلسی کامل یوسف را این‌گونه شرح داد: این‌که بین تلاوت‌های استودیویی و مجلسی به طور معمول تفاوت است به روح قاری و به آنچه که اعتقاد دارد، مرتبط است و از این حیث تلاوت‌ها و در مجموع قاریان را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد که شامل؛ تلاوت‌های درون‌گرا و برون‌گرا است.

این داور بین‌المللی بیان کرد: قاریان درون‌گرا؛ یعنی ابتدا به روحیات خود و نوع ارتباطی که با قرآن برقرار می‌کنند، توجه دارند که از قاریان درون‌گرا می‌توان، کامل یوسف و محمد صدیق منشاوی و ابوالعینین شعیشع را نام برد که این‌ها مصادیق این تلاوت‌ها هستند، قاریانی که تلاوت‌هایشان در بخش برون‌گرا قرار خواهد گرقت، مصطفی اسماعیل، عبدالعزیز حصان و محمد شحات انور و قاریان دیگری هستند که نیاز به مخاطب داشته و دوست دارند با مخاطب ارتباط مستقیم برقرار کنند که اولین هدفشان این است که آیات قرآن، مخاطب را جذب کند که البته این موضوع برای قاری نقص محسوب نمی‌شود، رسالت قاری همین است که پیام آیات قرآن را به مخاطب برساند.

این کارشناس قرآنی عنوان کرد: البته قاریان درون‌گرا نیز قصد رساندن پیام قرآن را دارند، اما می‌خواهند تا ابتدا خود دریافت کننده پیام قرآن باشند و نفس خود را مخاطب قرار می‌دهند و بعد انتظار دارند تا مخاطب این تأثیر‌پذیری را داشته باشد؛ اگرچه در هر دو طایفه این عبرت و تأثیرپذیری درونی وجود دارد.

وی افزود: مصطفی اسماعیل به عنوان قاری که می‌توان آن را در دسته برون‌گرا قرار داد، می‌گوید: «در ابتدا قاری باید خودش از تلاوت لذت ببرد و بعد دیگران» بنابراین، این حس درون‌گرایی در قراء برون‌گرا هم وجود دارد، اما شیوه تلاوتشان اقتضا می‌کند که مخاطب داشته باشند و از مخاطب نیرو می‌گیرند تا هرچه بهتر تلاوت‌های خود را ارائه دهند، به همین دلیل مصطفی اسماعیل خود را در تلاوت‌های استودیویی موفق نمی‌داند.

یادآوری می‌شود، در بخش‌های پیشین نشست تحلیل تلاوت‌های استاد «کامل یوسف» کارشناسان حاضر در جلسه تأکید داشتند که تلاوت‌های استودیویی استاد کامل یوسف هیچ چیزی از تلاوت‌های مجلسی‌اش کم نداشت.