شیخ محمود علی البنا و استفاده ویژه از پرده بم

۱۷ دسامبر، سالروز تولد محمود علی البنا از قاریان نسل اول مصر است. وی در سال ۱۹۲۶ در مصر متولد شد. ایشان قبل از پنج سالگی به مکتب القرآن روستای خود می‌رود و در ۹ سالگی حافظ کل قرآن می‌شود. شیخ محمود در همین سن به آموزشگاه دینی شهر طنطا برده می‌شود، اما به دلیل سن کم تا ۱۲ سالگی منتظر می‌شود و سپس در این آموزشگاه نام‌نویسی می‌کند.

ایشان با اساتیدی چون شیخ محمد سعودی، عبدالفتاح شعشاعی ارتباط داشته است. سپس نزد شیخ ابراهیم سلام شاطبیه را حفظ می‌کند و تفسیرش را فرامی‌گیرد و به توصیه ایشان به قاهره سفر می‌کند.

شیخ محمود نزد شیخ علی محمود، شیخ محمد سلامه، طه الفشنی و درویش حریری تلمذ کرده تا اینکه به جمع اساتید مصری می‌پیوندد. ایشان در یکی از محافل که جمعیت زیادی از جوانان مسلمان مصر حضور داشتند، به تلاوت آیاتی از قرآن می‌پردازد که مورد تشویق قرار می‌گیرد و از ایشان دعوت می‌کند تا در رادیو مصر حضور داشته باشد. با وجود اینکه سن کمی (‌حدود ۲۱ سال) داشت، به رادیو مصر وارد می‌شود و نخستین تلاوت زنده ایشان از سوره مبارکه یونس است که صدایشان نیز کمی می‌گیرد، اما هنگام تلاوت، مجری برنامه ایشان را کمک می‌کند.

دارا بودن تلاوت‌های دقیق، ثابت، رسا و ساده از ویژگی‌های تلاوت منحصر به فرد ایشان است، به طوری که تلاوت ایشان مشهور می‌شود. شیخ محمود دارای دوره کامل ترتیل کل قرآن است. وی ۴۰ سال تلاوت‌های متعددی در جهان اسلام و سایر کشورها داشته است.

مهدی قره شیخلو، قاری و داور بین‌المللی کشورمان در خصوص ویژگی منحصر به فرد و شاخص تلاوت‌های شیخ محمود علی البنا، گفت: ایشان از نسل اول قاریان مصر است و تلاوت‌های ماندگاری دارد که برای هر قاری جذابیت و تازگی دارد. تلاوت‌های ایشان از جنبه‌های مختلف امتیاز دارد. در بحث صوت، استاد علی البنا صدای کاملی دارد؛ بم، توسط و اوج هر سه بخش صدا را به نحو خوب استفاده و اجرا می‌کند.

وی با اشاره به اینکه ایشان در اجرای تلاوت، اصطلاحاً با صدای خود بازی می‌کند، افزود: شیخ محمود تنها در یک پرده نمی‌خواند، تلاوت‌های وی به ویژه در پرده بم آرامش را به شنونده منتقل می‌کند و شنونده را آماده می‌کند تا پایان تلاوت را دنبال کند. پرده بم صدا، موضوعی است که در میان قاریان ایرانی کمتر به آن توجه شده است و بیشتر از پرده اوج استفاده می‌شود.

این قاری بین‌المللی کشورمان ادامه داد: استفاده ویژه شیخ محمود از پرده بم صدا، باعث می‌شود تا تلاوت‌هایش همراه با آرامش، سکینه و وقار باشد. ایشان در حوزه لحن نیز تلاوتش متنوع جذاب و با وقار است و به معنای واقعی قرآن می‌خواند، به گونه‌ای که حس و توجه آدم با استماع آن به قرآن جذب می‌شود.

وی با تأکید بر تلاوت‌های زیبا، متنوع و جذاب شیخ محمود، گفت: همچنین توجه به معنا در تلاوت‌های ایشان موج می‌زند و در القای معنا با استفاده از نغمات و آهنگ‌ها تلاش می‌کند.

قره‌شیخلو در پاسخ به این سوال که آیا ایشان در قالب تلاوت‌هایشان ترتیب و توالی توالی خاص دارد، اظهار کرد: معمولاً ردیف خواندن ایشان در خیلی از جاها شبیه هم است، اما نه عموماً و در خواندن از بیات، صبا و حجاز خیلی استفاده می‌کنند. شیخ محمود استادی است که تسلط کامل به الحان دارد و از آنها به جا استفاده می‌کنند.

وی درباره زمینه آشنایی با تلاوت‌های استاد علی البنا، اضافه کرد: من نیز تلاوت را با استاد منشاوی آغاز کردم، بعد که با فضای تلاوت و نکات تجویدی بیشتر آشنا شدم، اواسط دهه ۶۰ از تلاوت‌های علی البنا بهره بردم و جذب تلاوت‌های ایشان شدم، به گونه‌ای که در خواندنم اثری از تلاوت‌های ایشان است.

قره شیخلو به قاریان نسل جوان توصیه کرد: از تلاوت‌های ایشان غافل نشوید، چرا که نسل جدید قاریان کمتر از این تلاوت‌ها استفاده می‌کنند. این تلاوت‌ها اصیل، ماندگار و ریشه‌دار هستند. چنانکه صلابت، زیبایی، تنوع، قدرت در خواندن، لطافت در خواندن، تجوید و نفس خوب در تلاوت‌های علی البنا دیده می‌شود، بنابراین اصالت در خواندن مهم است و نباید از آن غافل بود.

 شیخ محمود علی البنا در ۲۰ ژوئیه ۱۹۸۵ میلادی دار فانی را وداع می‌گوید. در خاطرات شیخ احمد، فرزند ایشان آمده است: «استاد محمود چند روزى قبل از وفات، از پسرش احمد خواست تا قلم و کاغذى آماده کند و گفت: آنچه مى‌گویم بنویس به طوری که استاد مطالبى نسبت به نحوه تشییع و… املاء می‌کنند و وصیتى هم نسبت به کیفیّت توزیع دارائى‌هایش بر حسب قوانین الهى بیان می‌کنند، که عین آن اتفاق می‌افتد».

بعدها به جهت تکریم او بعضى از خیابان‌ها در شهر طنطا و شهر قاهره را به نام او نام‌گذاری می‌کنند.