مقاله شیوه های ممنوع در قرائت قرآن کریم

در مورد این کلمه اقوال مختلفی وجود دارد. اما تعریف مشهور آن ایجاد موج در صدا و بالا و پایین کردن صدا همراه با کشش است. این حالت امروزه به عنوان چهچهه شناخته شده است. این ویژگی در آواز و تصنیف بکار می رود ولی در تلاوت از محرمات است. به طور کلی هر چیزی که در شأن قرآن باشد و باعث اکرام و تعظیم تلاوت آن شود، مجاز است ولی عکس تعریف ذکر شده باشد ممنوع خواهد بود. همچنین در کنار شناخت شأن تلاوت، باید اصول هر هنری شناخته شود.

ب): تحریف (رهبانیت)

این حالت، از نحوه خواندن انجیل توسط مسیحان برداشت شده است. و بدین معنا است که جماعتی، قرآن را به صورت گروهی و همخوانی به نحوی بخوانند که بعضی از افراد گروه صدا را قطع کرده و بقیه اقراد صدا را ادامه دهند. بعد از آن دوباره یک گروه صدا را قطع کرده و گروه بعدی صدا را ادامه دهند. بدین صورت اصلاً صدا قطع نمی شود. همچنین از تک خوان نیز در این گروه ها استفاده می شود. این حالت شبیه کارهای اپرایی و کُرالی است. لذا از محرمات شناخته می شود. البته امروزه در گروه های همخوانی، قرائت آیات به صورت جمعی به صورت فوق صورت نمی گیرد و افرادی که مبادرت به تلاوت قرآن به صورت گروهی می کنند غالباً از قاریان قرآن کریم هستند و با قواعد تجویدی نیز آشنایی کامل دارند. البته بعضی از گروه ها نیز خلاف این کار را انجام داده اند که البته به نظر اهالی فن در این زمینه شبهه وجود دارد. اجرای گروهی تلاوت قرآن کریم برای اولین بار توسط قاریان ایرانی و اندونزیایی صورت گرفت. اهل سنت هنگام شنیدن این کار تعبیر به بدعت می کنند. تعبیر به بدعت به علت عدم رعایت وقف است که البته اگر کسی با کیفیت اجرایی آشنایی نداشته باشد همین ذعنیت خواهد داشت.

ج): نَوح

شیوه ای از خواندن است که قاری قرآن از آن برای به گریه انداختن مستمع خود استفاده کند. در واقع طوری قرآن بخواند که دیگران از شنیدن آن گریه کنند. این حالت را در مصر با عنوان نیاحه و مداحی می شناسند. اجرای تلاوت قرآن توسط بعضی از افراد ناآگاه به فن تلاوت، مصداق همین دسته می باشد.

۲ – تحزین

هنگامی که قاری قرآن در هنگام قرائت از حالت طبیعی خارج شود و به قصد ریا و سمعه تلاوت قرآن کند و از شدت خشوع و خضوع نزدیک است که به گریه بیافتد به چنین حالتی تحزین می گویند که قطعاً از محرمات در تلاوت قرآن می باشد. البته استفاده از نغمات محزون مصداق این مسئله نیست. زیرا دو عنصر ریا و شیوه قرائت در آن مطرح نیست.

۳ – ترقیص

تند و کند کردن قرائت کلمات و همچنین مکث بر روی حروف ساکن و به یک باره قرائت کلمه ی بعد را ترقیص می گویند. در واقع ترقیص یعنی قرائت ریتمیک که باعث ایجاد رقص در مستمع شود. در این روش به علت عدم رعایت قانون تجوید و ….. استفاده از آن از محرمات است.

۴ – تطریب

آهنگ دادن به کلام که همراه با کشش های زیاد صدا و همچنین چرخاندن صدا در گلو باشد را تطریب می گیوند. بعضی معتقدند این مسئله بیشتر با تصنیف در موسیقی ایرانی مترادف است. این روش نیز به علت عدم رعایت قانون تجوید و …. از محرمات به شمار می شود. ایجاد طرب و شادی از مصادیق این دسته است. قرائت قرآن با حالت شاد، اصلاً در تلاوت موضوعیت ندارد و اگر شخصی بتواند با چنین حالتی تلاوت قرآن کند، قابل قبول نخواهد بود.

۵ – ترعید

ترعید به معنی لرزش صدا است و چیزی شبیه به تحریر. البته تحریر تحت اختیار خواننده است ولی لرزش تحت اختیار نیست. بعضی گفته اند تحریرهای خیلی تند ترعید محسوب می شود و بعضی نیز از ان تعبیر به لرزش فردی می کنند که سرما خورده است و بدون اختیار می لرزد. روش های غیر علمی برای ایجاد تحریر به هیچ وجه قابل قوبل نیست. زیرا تحریر باید تلفظ شود و ترعید نقطه مقابل تلفظ است. حرکت دادن دست و بدن و …. برای ایجاد تحریر اشتباه است و در واقع این کار ترعید محسوب می شود. در اینجا به چند روش غیر علمی و عامیانه در ایجاد تحریر اشاره می شود که در وافع ترعید محسوب می شود:

۱ – حرکت دست

بعضی از افراد ناآگاه معتقدند برای ایجاد تحریر، دستان خود را باید حرکت دهیم تا تحریر ایجاد شود. برای مثال اگر کسی نمی تواند بر روی کلمه ای تحریر بزند در هنگام ایجاد تحریر دستان خود را سریع در کنار خود حرکت دهد.

۲ – حرکت بدن

بعضی نیز معتقدند حرکت یکباره بدن به چپ و راست باعث ایجاد تحریر می شود.

۳ – حرکت سر

این حالت نیز مانند حرکت بدن است با این تفاوت که سر را به چپ و راست به صورت سریع حرکت دهیم.

۴ – تحریر با شکم

بعضی معتقدند که برای ایجاد تحریر باید با نوک انگشتان خود به صورت مداوم و سریع، شکم را به داخل فشار داد. این کار در ایجاد تحریر تأثیر دارد.

۵ – تحریر با کلیه ها

همین حالت نیز مانند قمت قبلی است با این تفاوت که فشار و ضربه به کلیه ها وارد می شود.

۶ – تحریر با سیب گلو

در این حالت نیز مانند دو قسمت قبل عمل می شود.

حال باید پرسید که آیا استفاده از چنین حالاتی در بین مردم چه وجه ای دارد؟

آیا این روش ها، مضحک و خنده دار نیست؟ عدم اطلاع و عدم پایبندی به روش ها و نظرات علمی باعث بروز چنین نظرات و روش هایی می شود. فرض کنیم یک قاری قرآن در یک جمع ۱۰۰ نفری قصد تلاوت دارد و مشکل تحریر هم دارد. آیا چنین روش هایی را می توان در جمع انجام داد. قطعاً و مسلماٌ چنین کارهایی باعث خنده خواهد شد. البته در منزل و برای تمرین استفاده از روش های فوق تا حدودی بلامانع است هرچند که در تمرینات هم باید پایبند روش های علمی و صحیح و هدفمند بود ولی با توجه به روش های غیر علمی در بسیاری از جلسات قرآن، چنین روشی برای تمرین در منزل با اغماض و اکراه قابل پذیرش است. هر چند که معتقدیم، همه افرادی که مبادرت به امر تدریس فنون و مسائل مهم تلاوت قران کریم می کند باید خود، بر آن مسئله تسلط کافی را داشته باشند و از روش های علمی آن هم اطلاع داشته باشند.

نوشته محمد کاکاوند