مفهوم “تصویر و انتقال” و ” قفله”

تـصــــویـــر و انتقــــال

می دانیم که در موسیقی 2 نوع انتقال وجود دارد :

انتقال از نغمه ای به نغمه دیگر : مثلا مقامی را داریم اجراء می کنیم، از این مقام منتقل می شویم به مقامی دیگر. مثل انتقال از مقام بیات به مقام صباء که در تلاوت قاریان مصری به وفور دیده می شود یا از مقام حجاز به مقام سه گاه و …

مثلا باید مقام عجم را از درجه Si خواند ولی ارتفاع صدای ما در حدی نیست که درجه Si را اجراء کنیم،به جای اینکه مقام عجم را از درجه Si بخوانیم، به درجه Mi منتقل شده و مقام عجم را از این درجه اجراء می کنیم. در واقع جای استقرار یا ارتکاز مقام را تغییر می دهیم. این در واقع تعریف همان تصویر است که دیگر در موسیقی به آن انتقال نمی گویند، بلکه به معنای انتقال درجه می باشد.

به عنوان مثال عده ای مقام چهارگاه و مقام عجم را یکی می دانند،به دلیل اینکه جنس اول هر دو مقام درجات یکسانی دارند. به عبارتی بسیاری مقام چهارگاه را تصویر مقام عجم می دانند و به آن مصور المقام می گویند.(مصور مقام عجم)

✅البته بعدا گفته خواهد شد که مقام چهارگاه مقام فرعی است از مقام عجم، که یک تفاوتی در درجاتش با مقام عجم دارد.

پس مفهوم “تصویر” به این معنا است که درجه طبیعی یک مقام را به درجات پائین تر یا بالاتر تغییر بدهیم.

♦️نکته 1 : در تلاوت قرآن که معمولا با مقام بیات شروع می شود هیچ کدام از قراء مصری از درجه اصلی آن مقام شروع نمی کنند. در واقع تصویر مقامات در تلاوت قرآن انجام میگیرد، مگر اینکه قاری صدای بم خیلی قوی داشته باشد تا بتواند درجات را در جای صحیح خودش اجراء کند. معمولا همیشه 1 یا 2 درجه بالاتر از درجه اصلی، مقامات اجراء می شوند. بنابراین مجموع نغماتی که در تلاوت قرآن استفاده می شود، اینها تصویر مقامات اصلی هستند.مثل اینکه ما برای شخصی مقامی را زمزمه می کنیم و در واقع آن مقام در درجه صوتی بالایی اجراء می شود.

قفـــــله

مفهوم قفله(به فتح قاف و سکون فاء) که جمع آن را قفلات(به فتح قاف و فاء) می گویند به قسمت پایانی یک لحن که زیبائی خاصی به لحن می بخشد و اعلام می کند که این لحن تمام شد،” قفله” گویند.

قفلات در موسیقی مقامی عرب از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند و در سبک های مختلف نیز این قفلات متفاوت شنیده می شوند. بنابراین اگر کسی قفلات را رعایت نکرد، یعنی حالت پایانی نغمات را اجراء نکند،در حالت انتظار ملودی را باقی گذاشته است و شنونده متوجه پایان یافتن این لحن نخواهد شد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کانـــال  آوای وحـــی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *