موسیقی تلاوت نباید از خط قرمز شأن قرآن خارج شود

یکی از مهمترین احادیثی که در اغلب  اذهان مواتر می شود حدیث اقرء القران بالحان العرب می باشد. یعنی آن که قرآن را با الحان و نغمات عرب تلاوت کنید این حدیث معروف همواره مورد توجه عالمان و فقهای علم و فنون قرائت قرار گرفته است و هرکدام سعی بر اثبات و یا نفی آن داشتند. جدایی از نفی و یا اثبات این حدیث توجه به موضوعاتی همچون بررسی تاریخی سیر الحان عرب قبل از ظهور اسلام و در دوران حیات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بررسی تاریخی و ساختار شناسی موسیقی اهل سنت و ارائه ویژگی های الحان مورد ستایش شده در کلام پیامبر اهمیت ویژه ای پیدا خواهد کرد. در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه السلام منقول است قرآن را با آهنگ ها و اصوات عرب بخوانید و از موسیقی های اهل گناه کبیره بپرهیزید که پس از من اقوامی خواهند آمد و قرآن را به آهنگ غنا نوحه و رهبانیت می خوانند و این خواندن از گلوگاه آنان نمی گذرد در حالیکه قلوب آنان و به کسانی که ایشان را می پسندند واژگون است.

قرائت قرآن باید همراه با تقوای فنی قاری باشد

از این حدیث می توان استنباط کرد که قرائت قرآن باید همراه با تقوای فنی قاری باشد به گونه‌ای که برخی از قاریان  دوران طلایی کشور مصر  دارای قابلیت های فنی و صداهای فاخر بودند اما همه داشته های خود را در تلاوت نمایان نمی کردند. متأسفانه در عصر نوین جهان قرائت، برخی از قاریان قران با نمایان کردن تحریرهای غیر متعارف و ملودی های  سخیف سعی دارند به هر قیمتی تشویق  مستمعین قرآن را جلب کنند. قاری قرآن هنگام تلاوت باید توجه داشته باشد که کلام معبود الهی را می خواند و با متن های دیگر تفاوت فاخر دارد از این رو نمی تواند هر نوع تحویل و ملودی را در خواندن قرآن به کار بگیرد قاری قرآن در کنار  فراگیری فنون تلاوت همواره باید خود را نهیب بزند که چگونه بتواند کلام وحی را به زیبایی هر چه تمام تر به گوش مستمعین برساند  و قلب آنها را آماده پذیرش قرآن کند. اصالت لحن موضوعی است که متاسفانه به صورت عملی تعریف مشخصی ندارد به گونه‌ای که می‌توان آن را یک مفهوم انتزاعی در نظر گرفت.

تلاوت اصیل شامل ملاک ها و شاخص هایی همچون تناسب بیشتر با شأن و منزلت آیات قرآن دارد و رگه ها و شاخصه‌های حزن در این تلاوت پررنگ‌تر خواهد بود. کما اینکه در سفارشات علما و بزرگان دین آمده است که قرآن را با حزن بخوانید این تعریف مطلق نیست و نمی‌توان هر تلاوتی را که در آن حزین نباشد  از شاخصه های تلاوت اصیل به دور دانست. این قاری بین المللی قرآن عنوان کرد: در جهان تلاوت قاریانی همچون شحات محمد انور و یا محمد اللیثی وجود دارند که تلاوت های فاخر  از خود به جا گذاشته اند  اما به صرف آنکه معنا محوری نسبت به سایر قراء در این تلاوت ها کمتر است نمی‌توان این قرائت ها را کنار گذاشت. وی افزود: علیرغم آنکه تطابق لحن با معنا بسیار اهمیت دارد در یک نگاه کلی می‌توان به این نتیجه رسید که موسیقی تلاوت باید از خط قرمز شأن قرآن خارج نشود در واقع اگر یک دایره ای به عنوان الحان در شأن قرآن کریم را در نظر بگیریم قاریان هرچه به مرکز دایره نزدیکتر باشند معنا‌محوری  بیشتری دارند  از اینروست که تمام تلاوت اساتید بزرگ همچون شحات انور و یا محمد اللیثی نیز هیچگاه دور از شأن آیات قرآن کریم نیست.

محمود لطفی نیا با اشاره اهمیت قرآن کریم و لزوم استفاده از الحان اصیل گفت: وقتی کلامی که انسان لحن و آهنگ خود را متناسب با آن قرار می‌دهد قرآن کریم باشد وضعیت بسیار متفاوت خواهد بود. وقتی به سراغ یک لحن و موسیقی و آهنگ متوازن و متناسب با مهارت ها حرفه ای خواص خود در اصطلاح موسیقی میرویم اصالت را به آنجا می دهیم اطلاق می‌کنیم که این آهنگ و منطبق با معنای کلام باشد. در واقع آهنگ و لحن  با اصالت آهنگی است که کوچکترین ناهماهنگی با کلام نداشته باشد.

 هماهنگی لحن و آهنگ با کلام در قرائت قرآن به چه عواملی بر می گردد

وی افزود: نکته قابل توجه اینجاست که هماهنگی لحن و آهنگ با کلام به چه عواملی بر می گردد و انسان چگونه می تواند به بالاترین حد هماهنگی برسد.اما به طور خلاصه می توان در خصوص اصالت  و میزان انطباق و هماهنگی آن با کلام گفت که  قاری هنگام تلاوت قرآن باید به این نکته توجه داشته باشد که کلمات و لغات ای را که بر زبان جاری میکند از سوی خداوند متعال نازل شده است و دارای شأن و بزرگی بسیاری است.

لحن قاری می تواند از عهده پروراندن پیام آیات قرآن برآید

از مطالب مطروحه می توان چنین استنباط کرد که لحن اصیل لحن گسترده‌ای است و اگر ظرفیت های صوتی در کلام خدا نبود شاید موسیقی از عهده این کار بر نمی آمد اما با توجه به وجود ظرفیت‌های بالای صوتی در کلام قرآن و نظم آهنگی که  خود آیات قرآن  و علمای بزرگ اسلام به آن اشاره کرده‌اند  و  توصیه ای که به تغنی و  آهنگین خواندن کلام قرآن  از سوی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم و بزرگان و عالمان دین شده است وجود نداشت  ما از آن برداشت می کردیم که لحن توانایی پروراندن معنا و آیات کلام خدا را نداشت. اما با توجه به این توصیه‌ها و ظرفیت های بالایی که در لحن اصیل وجود دارد این اتفاق به خوبی رخ می دهد و لحن می تواند از عهده پروراندن پیام آیات قرآن برآید.  اما با توجه به همه عناصر همچون ظرفیت های صوتی و موسیقی های درون  آیات قرآن کریم با توجه به نظم آهنگ کلام و توصیه به تغنیه آیات الهی و تجربه ۱۴۰۰ ساله اجرای آیات قرآن با آهنگ های خوش  و تبدیل شدن آن به یک سنت الهی و مقدس برای تمام مسلمانان جهان ما را بر آن می دارد که ظرفیت های کافی در لحن می تواند وجود داشته باشد تا بتواند ماموریت خود  برای القای معانی و فهم آیات قرآن کریم به کار گیرد.