نکته ای از کارگاه تخصصی هنر تلاوت ۱۳۹۷/۶/۲
مطالبی در خصوص هاء کنایه
✍️ هاء کنایه همان هاء ضمیر بوده و از این باب که به مرجع ضمیر اشاره می شود به آن کنایه نیز می گویند. در خصوص هاء کنایه در میان قراء سبعه اختلافات و احکام بخصوصی دیده می شود که دلایل خاص خود را دارد که در ادامه به موارد مهم روایت حفص در این خصوص اشاره خواهیم کرد. در ابتدا به احکام هاء کنایه بر اساس طریق شاطبیه اشاراتی خواهیم نمود و در پایان نیز دلایل مطرح شده و زمینه های اختلاف را بازگو خواهیم کرد.
⭕️ نکات:
🔅 حرکت هاء کنایه در اصل مضموم و همراه با صله (اشباع) می باشد (اصل قاعده)
🔅 اگر قبل از هاء کنایه، حرکت کسره یا ساکن آید به شکل مکسور خوانده می شود مانند به – فیه – علیه و …
🔅 صله هاء کنایه با ضمه و کسره صورت می گیرد و با حرکت فتحه نمی توان صله داد.
🔅 اگر قبل از هاء کنایه، حرکت فتحه و یا ضمه آید مطابق با اصل قاعده، هاء باید به شکل مضموم و با صله خوانده شود مانند لَهُ – بنیانُهُ – تنالُهُ
🔅 اگر قبل از هاء کنایه، سکون وجود داشته باشد، هاء کنایه بدون صله و به شکل قصر قرائت می شود مانند اباهُ – عنهُ – علیه (در روایت حفص، صله هاء به شکل کسره و به تبعیت و همجنس بودن با حرف قبل آن یعنی یاء می باشد. در سایر قرائات، قراء صله هاء را مطابق قاعده به ضمه خوانده اند)
🔅 در روایت حفص، کلماتی مانند { و مآ انسانیهُ } – { علیهُ الله } مطابق با اصل قاعده یعنی به شکل مضموم و به دلیل وجود حرف ساکن پیش از هاء، به شکل قصر قرائت می شود.
🔅 قراء سبعه در موارد زیر در خصوص هاء کنایه به شکل ذیل عمل نموده اند:
الف): اگر قبل از هاء کنایه، متحرک باشد، هاء را به شکل قصر خوانده اند مانند لهُ الملک – لهُ الحمد و …
ب): اگر قبل از هاء، ساکن باشد هاء را به قصر خوانده اند مانند اسمهُ – فیه القرآن و …
🔅 در روایت حفص، کلمه { فیه مهانا } به تبعیت از ابن کثیر با صله قرائت شده و در این مورد به رعایت اصل قاعده یعنی اشباع هاء ضمیر توجه شده است. مابقی قاریانی که به این کلمه صله نداده اند، به جهت تخفیف در لفظ بوده است. تخفیف لفظ در دو مورد مطرح است:
۱ – سبک‌کردن کلمه با حذف تشدید
۲ – ساکن کردن حرفی از کلمه یا حذف حرفی در اداء مانند احکام ادغامات و …
🌀 دلایل اختلاف قرائات در هاء کنایه عبارت است از:
۱ – افرادی که هاء را به قصر قرائت کرده اند به اصل کلمه نظر داشته اند.
۲ – افرادی که کلمات را به صله قرائت کرده اند به وضع فعلی کلمه توجه نموده اند.
۳ – افرادی که به ساکن خوانده اند به توسّع زبانی (به اختصار تکلم کردن) و گویش عرب استناد نموده اند.
🔅 قراء سبعه هاء کنایه را به ساکن نخوانده اند مگر در فعل مجزوم.
🌀 موفق باشید – محمدکاکاوند
💠 مطرح شده در کارگاه هنر تلاوت روز جمعه مورخ ۱۳۹۷/۶/۲
****
محتوى عن السخریه
المفارقه هی نفسها الضمیر ومن هذا الفصل ، الذی یشیر إلى إشاره الضمیر ، یطلق علیه أیضًا المفارقه. وأما السخریه ، فهناک اختلافات وأحکام خاصه بین القراء السبعه ، لها أسبابها الخاصه ، وسنشیر إلى أهم حالات روایه حفص فی هذا الصدد. فی البدایه سوف نشیر إلى أحکام السخریه من منهج الخطیبیه ، وفی النهایه نعید سرد الأسباب وأسباب الخلاف.
تلمیحات:
حرکات السخریه هی فی جوهرها مضمون ویرافقها سلام (تشبع) (مبدأ الحکم)
إذا حدثت حرکه کسر أو ثابت قبل السخریه ، تتم قراءتها على شکل مکسور ، مثل to – fih – ضد و …
تتم التسویات الساخره مع الجمع والطرح ، ولا یمکن التوفیق بینها وبین حرکه الفتح.
إذا حدثت ، قبل السخریه ، حرکه الفتح أو الإضافه وفقًا لمبدأ القاعده ، فیجب تلاوتها بطریقه موجزه وموجزه ، مثل لهُ
إذا کان هناک سکون قبل التلمیحات ، فتتلى الإیحاءات بغیر تصالح وعلى شکل قصر ، مثل أباه آنه ضد (فی روایه حفص ، یتلى الموفقون على شکل کسر وفی طاعه ومثلیه بالحرف السابق ، أی. فی قراءات أخرى ، تمت قراءه قراءات الصلاه کملحق وفقًا للقاعده).
فی روایه حفص ، تتلى کلمات مثل {ونحن بشر {- {ضد الله} على شکل قصر على أصل القاعده ، أی فی شکل المعنى ووجود حرف الجر.
تصرف قراء صحیفه صباح على النحو التالی فی الحالات التالیه فیما یتعلق بالمفارقات:
أ): إذا کان یتحرک قبل السخریه ، یسمى القصر على شکل قصر ، مثل لهُ الملک – لهُ الحمد و …
ب): إذا کان مقیماً قبل های ، فقد دعوا هیا إلى القصر ، مثل الاسم- فیه القرآن و …
وفی روایه حفص ، فإن لفظ {فَهْحَهَا شَهْدٌ قُلِیلَ بسلام على خطى ابن کثیر ، وفی هذه الحاله تم الاهتمام بمراعاه مبدأ القاعده ، أی إشباع الضمیر. أما باقی القراء الذین لم یقبلوا هذه الکلمه فکانوا من أجل الحط من الکلمه. یتم استخدام خصم الکلمات فی حالتین:
۱- تفتیح الکلمه بإزاله اللکنه
۲- تسویه حرف من کلمه أو حذف حرف فی النطق ، مثل قواعد الاندماج ، إلخ.
أسباب الاختلاف فی القراءات فی السخریه هی:
۱- اعتبر من تلاوا الآیات فی القصر ماهیه الکلمه.
۲٫ الأشخاص الذین قرأوا الکلمات بسلام انتبهوا للحاله الراهنه للکلمه.
۳٫ الأشخاص الذین اتصلوا بالسکن قد استشهدوا بتطور اللغه (التحدث بإیجاز) واللهجه العربیه.
لم یدع قراء السبعه الساکن إشاره إلا فی صیغه المصدر.
حظا سعیدا – محمد کاکاوند