پیشینه تغنی در تلاوت قرآن
امروزه مسلم است که لحن تلاوت یعنی همان آهنگ و سرایشی که در قرائت قرآن از آن استفاده شده است متأثر از موسیقی عربی است یعنی در حقیقت قالب و شاکله آهنگین تلاوت چیزی نیست جز جلوه های موسیقی عربی و این امر به نحوی که هماهنگ با اصول شرعی و عرفی تلاوت باشد از قرون ابتدایی اسلام تاکنون وجود داشته است. بر همین اساس پیشرفت و تکامل موسیقی تلاوت نیز تحت تأثیر مراحل ترقی و گسترش موسیقی عربی بوده است. چنانکه معلوم است موسیقی عربی از فرهنگ و هنر برخی کشورها تأثیر گرفته و همین امر نیز موجب رشد و تعالی آن شده است. میزان این تأثیرها تا پیش از ظهور اسلام کم رنگ بوده ولی پس از آن به طور قابل توجهی افزایش یافته است. پس از ظهور اسلام جلوه هایی از همان موسیقی تکامل نایافته عربی در برخی از اشعار اسلامی ظاهر شد. با این حال چگونگی این جلوه ها و ابعاد استفاده از آن بر ما روشن نیست اما با توجه به قرائت تاریخی که دلالت بر تغنی در برخی از شعائر دینی دارند می توانیم بگوییم که مسلمانان صدر اسلام، شاخص و مثالی برای هنرهای شنیداری دینی از جمله اذان، اذکار حج و قرائت قرآن بوده اند.
از همان ابتدا تغنی در تلاوت قرآن در مکه و مدینه تحت تأثیر یک رشد طبیعی قرار گرفت ولی حدود صوتی و هنری آن بیشتر حول کیفیت ترتیل قرار داشت. زیرا غنای عربی در آن زمان به جایگاه امروزی دست نیافته بود و کسانی که در صدر اسلام به تغنی در قرآن کریم می پرداختند بهره چندانی از علم موسیقی نداشتند و در خواندن خود بیشتر از روش هایی همچون کشش صوت، ترقیق آن، بالا بردن طبقه صوتی و … که همگی بدون تمرین صوتی و فقدان آگاهی موسیقایی صورت می گرفت استفاده می کردند و در ورای این روش ها مذهب خاصی از تغنی نیز وجود نداشت. پس از گسترش علم موسیقی عربی، قاریان قرآن نیز تغنی در قرآن را گسترش دادند و به جای اصوات تمرین داده نشده از اصوات تمرین داده شده استفاده کردند و اینکار را با آگاهی از احکام تلاوت، آگاهی از نغمه ها و رعایت شأن و احترام آیات الهی زینت بخشیدند. این مسیر تا قرن حاضر ادامه پیدا کرد و همراه با تغییر و تحولات رایج در موسیقی عربی نسل به نسل متحول گردید.
چنانکه بخواهیم سرچشمه اصلی تغنی در تلاوت قرآن را بیابیم باید نخستین نغمه گذاری های دینی در صدر اسلام را مورد بررسی قرار دهیم. صاحب نظران حوزه تلاوت معتقدند که اذان، و پس از آن خواندن آیات قرآن با شیوه های ترتیل گونه در نمازهای واجب، قوی ترین انگیزه برای تغنی در تلاوت قرآن بوده اند. در این میان نمازهای جهریه بهترین جایگاه برای ظهور توانمندی افراد خوش صدا در تلاوت قرآن بوده اند. این عمل موجب شد تا مسلمانان با علاقه وافری سعی در تفنن و تغنی آیات قرآن داشته باشند و قرآن کریم را در مساجد با شیوه هایی که ذکر گردید قرائت نمایند. علاقه مردم به قرائت قرآن و تغنی آن حتی موجب در نظر گرفتن مکان مخصوصی برای تلاوت در حین ساخت مساجد گردید. بدین ترتیب که جای مرتفعی در برابر منبر برای تلاوت قاریان خوش صدا اختصاص داده می شد.