گوش دادن فعال و راههای آن
گوش دادن فعال به کیفیت و مدلی از گوش دادن می گویند که منجر به کسب اطلاعات و فهم درست دانش می شود. بسیاری از افرادی که در مباحث تخصصی تلاوت قرآن پیشرفت نکرده و یا پیشرفتشان کُند است، مشکل در نحوه گوش دادن دارند. اولین چیزی که در جنین انسان رشد می کند و شکل می گیرد، گوش است و جنین از همان مراتب ابتدایی خود، اصوات پیرامون خود را می شنود و اولین صدایی که می شنود، صدای قلب مادر است و لذا در قرآن کریم، گوش دادن به عنوان اولین مرحله کسب دانش و معرفت معرفی شده است. شنیدن اولین مرحله کسب معارف و دانش در انسان است و لذا قرآن کریم بر نحوه شنیدن نیز تأکید می کند. افلا تسمعون، افلا یسمعون، الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه. این آیه اشاره به گوش دادن فعال در انسان دارد. گوش دادن منجر به کسب دانش های مقدماتی در انسان شده و زمینه رشد و ارتقاء انسان را فراهم می نماید.
اما چه کنیم که گوش دادنمان فعال شود؟
ابتدا لازم است به سطوح گوش دادن اشاره شود. برای پیشرفت در کسب دانش، ابتدا باید نحوه و کیفیت گوش دادن را اصلاح کرد (مهم).
در استماع قطعات موسیقایی اصولاٌ سه کیفیت یا سه سطح گوش دادن مطرح است:
۱ – گوش دادن احساسی که گوش دادن برای لذت بردن صرف است و گوش دادن غیرفعال است.
۲ – گوش دادن معنایی که گوش دادن برای پی بردن به ساختار مفهومی و معنایی آن قطعه موسیقایی است که آهنگساز خلق کرده است.
۳ – گوش دادن موسیقایی که گوش دادن برای درک ساختار و شناخت تکنیک های بکار برده شده در آن است.
سطح معنایی و موسیقایی در حیطه گوش دادن فعال است. غالب شنیدن های مردم در بخش دادن های احساسی قرار دارد. بدون کسب دانش نمی توان به گوش دادن فعال نائل شد. گوش دادن فعال باعث می شود که نحوه کسب دانش نیز تغییر کند.
به طور کلی در شنیدن فعال، ۵ مهارت زیر وجود دارد:
کسب اطلاعات – درک طرف مقابل – یادگیری – ایجاد صمیمیت – ایجاد روابط میان دو یا چند نفر
برای گوش دادن فعال روش های بسیار متنوعی وجود دارد که در این بخش به چند مورد اشاره می گردد:
۱ – نوشتن مطالب آموزشی در کلاس درس – نوشتن موجب فهم درست مطلب می شود. درک آن چیزی که شنیده می شود با آن چیزی که نوشته می شود بسیار متفاوت است. نوشتن موجب انتقال مفاهیم از سطح حافطه کوتاه مدت به سطح حافظه بلند مدت می شود.
۲ – رفع و حذف عوامل حواس پرتی در کلاس یا جلسه قرآن توسط معلم و متعلم.
۳ – پرسش از معلم پس از ارائه مطالب توسط متعلم.
۴ – طرح پرسش های ذهنی توسط متعلم در حین استماع مطالب و مکتوب کردن سؤالات برای پرسش از معلم.
۵ – تمرکز بر صحبت های معلم
۶ – نگاه کردن به معلم با توجه به اصول زبان بدن – نگاه به چهره، دست، بدن و … و تغییر دادن مسیر نگاه کردن به طور متناوب. در نگاه کردن بهتر است حد فاصل میان دو چشم و دو ابرو را نگاه کرد. همچنین تکان دادن سر به جهت تأیید مطالب و … نیز ار جمله این موارد می باشد.
۷ – بازگو کردن تیتروار مطالب تدریس شده پس از ارائه مطالب آموزشی معلم. غالب معلمین پس از تدریس، از متعلمین خود درخواست می کنند تا مطالب ارائه شده را بازگو کنند.
۸ – در هنگام گوش دادن نباید اظهار نظر نمود. اظهار نظر موجب ایجاد بی نظمی در کلاس می شود. اظهار نظر در زمانی اتفاق می افتد که معلم اجازه اظهار نظر را داده باشد.
۹ – در هنگام گوش دادن نباید ارائه طریق و راه حل ارائه کرد.
۱۰ – اجرای عملی مطالب ارائه شده توسط متعلم.
نکته تکمیلی: در کسب دانش همواره باید آیه فلینظر الانسان الی طعامه نیز مد نظر قرار گیرد. انسان باید نگاه کند که علم را از چه کسی فرا می گیرد و چه چیزی را فرا می گیرد. گوش دادن نیز باید مطابق با نیاز هر کس تنظیم شود.
موفق باشید
محمد کاکاوند
مطرح شده در جلسه ۲۵ تیرماه ۱۳۹۴ مجمع قاریان قرآن کریم
