یادی از حمدی زامل؛ زیر و روکننده صدا و نغمات
شیخ حمدی محمود الزامل در ۲۲ دسامبر ۱۹۲۹ (مقارن با اول دی ۱۳۰۸) در روستایی از توابع شهر منصوره واقع در استان دهقلیه مصر متولد شد و در سال ۱۹۸۲ (۱۳۶۱ شمسی) در ۵۳ سالگی بر اثر بیماری دیابت به دیار باقی شتافت.
خانواده او قرآنی بودند؛ پدرش شیخ محمود محمود الزامل، امام جماعت مسجد روستا، عمویش فارغ‌التحصیل الازهر و قاضی شهر منصوره و دایی‌اش، شیخ مصطفی ابراهیم، حافظ کل قرآن و مشوق اصلی حمدی زامل برای حفظ کتاب الهی بود.
حمدی زامل در کودکی قرآن را حفظ کرد و سپس تلاوت حرفه‌ای قرآن را نزد شیخ توفیق عبدالعزیز از متخصصان علوم قرآنی ادامه داد. حمدی زامل به تلاوت محمد رفعت، محمد سلامه، علی محمود، عبدالفتاح شعشاعی و بیشتر از همه مصطفی اسماعیل علاقه داشت و تحت تأثیر سبک او بود.
بشارت اکبرالقراء
در اواخر دهه ۵۰ میلادی روزی مصطفی اسماعیل با وسیله نقلیه خود از روستایی که حمدی زامل در آن مشغول تلاوت بود، عبور می‌کرد، مصطفی اسماعیل که از شنیدن صدای قاری، سخت به وجد آمده بود از اتومبیل پیاده و اسم و رسم قاری را جویا شد. مصطفی اسماعیل منتظر ماند تا تلاوت حمدی زامل تمام شود، آنگاه به او وعده داد، آینده‌اش درخشان است. هنوز چند سال از بشارت مصطفی نگذشته بود، که حمدی زامل به جای او در مجلسی مهم در مقابل جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور وقت مصر به تلاوت پرداخت و شهرتش فزونی یافت.
مصطفی اسماعیل در سال ۱۹۶۰ در مجلس دیگری با حمدی زامل همراه می‌شود که در آن مجلس به طرز عجیبی علاقه‌مند به شنیدن تلاوت حمدی زامل می‌شود و به هیچ وجه به خود اجازه نمی‌دهد که جلوتر از وی قرآن بخواند و در نهایت پس از اصرار هر دو قاری، حمدی زامل در ابتدا تلاوت می‌کند که این تلاوت به اصرار مصطفی اسماعیل یک ساعت‌ونیم به طول می‌انجامد.
تمجید عبدالباسط از حمدی زامل
شیخ احمد ابوزید، مبتهل مشهور رادیو مصر در خاطره‌ای می‌گوید: روزی عبدالباسط برای قرائت در مجلس ترحیم به شهر منصوره دعوت شد، هنگامی که وارد مسجد شد حمدی زامل مشغول تلاوت بود، شیخ عبدالباسط کنار من نشست و در حالی که به وجد آمده بود، گفت: با وجود شیخ حمدی زامل [در این جلسه] لازم است، احدی تلاوت نکند!
حمدی زامل از معدود قاریانی است که اولین‌بار و به طور همزمان در امتحان رادیو و تلویزیون مصر به عنوان قاری پذیرفته شد و از سال ۱۹۷۶(۴۷ سالگی) تا زمان وفاتش در مناسبت‌های مختلف همراه با قاریان معروف دیگر در رادیو و تلویزیون تلاوت می‌کرد. حمدی زامل تا آن هنگام از قرائت در رادیو و تلویزیون مصر پرهیز کرده و سرانجام با اصرار مردم و برخی شخصیت‌های مذهبی مصر به این اقدام راضی شده بود.
حمدی زامل در آن سال‌ها از جمله قاریان مراسم تلاوت فجر مسجد امام حسین(ع) هم بود که تلاوت‌هایش بسیار مورد توجه و استقبال مردم قرار می‌گرفت. منقول است که حمدی زامل، جز یک بار سفر حج تمتع، به سفر خارجی و تلاوت در کشورهای مختلف اسلامی نپرداخت و شاید همین مسئله موجب شد که تلاوت‌های غنی، معنوی و کم‌نظیر او شهرت جهانی پیدا نکند.
ویژگی‌های خاص تلاوت
از ویژگی‌های تلاوت حمدی زامل، تغییر ناگهانی نغمات بود؛ به گونه‌ای که در خلال بسیاری از تلاوت‌هایش پیش از اتمام یا اشباع مقامات، از قرار یک مقام به قرار یا جواب مقام دیگر وارد می‌شد و این خلاقیت و پیش‌بینی‌ناپذیری، مخاطب را همواره غافلگیر می‌کرد. از دیگر ویژگی‌های خاص او، تحریرهای بسیار ریز و سریع بود که به اعتقاد برخی اساتید چنان تحریرهایی کم‌نظیر بوده است.
حمدی زامل همچنین در عموم تلاوت‌های خود بیش از ۱۲ یا ۱۳ درجه صوتی از خود ارتفاع نشان نداد و هیچ‌گاه دو اکتاو کامل تلاوت نکرد که این ویژگی می‌تواند برای قاریانی که مساحت صوتی زیادی ندارند و می‌خواهند از یک تلاوت اصیل تقلید کنند، دلگرم‌کننده باشد. زامل به اعتقاد برخی کارشناسان همچون استاد شاه‌میوه، داور بین‌المللی قرآن کریم، در شدت صوت نیز قوت خوبی داشت و رنگ ذاتی صدایش نیز از معنویت خاصی برخوردار بود، گرچه در صدایش همواره گرفتگی دلچسبی به گوش می‌رسید.
شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تلاوت حمدی زامل، تغییر سریع زیر و بم صدا باشد، اما به نظر می‌رسد بیش از جابجایی زیر و بم صدا، با القای خوب معانی در زیر و رو کردن حال مستمعان و مشتاقان استماع کلام الهی تبحر داشت، آنگونه که ستارگان آسمان تلاوت همچون مرحوم استاد مصطفی اسماعیل و مرحوم استاد عبدالباسط از شنیدن تلاوت او به وجد می‌آمدند.
