محمد عمران متبحر در انشاد دینی و تأثیر بر انعطاف صوتی
محمد عمران، ۲۳ مهرماه ۱۳۲۳ مصادف با ۱۵ اکتبر ۱۹۴۴ به‌دنیا آمد و از ۱۰سالگی آموزش قرائت قرآن را آغاز کرد و در همان سنین حافظ کل قرآن شد. عمران، تصمیم داشت تا از خود یک قاری قوی و حرفه‌ای بسازد اما وقتی خانواده او تصمیم گرفتند تا به قاهره سفر کنند، ایشان نیز به اجبار به قاهره رفت.
او در قاهره با شیخ موسی که یکی از اساتید فن انشاد دینی بود، آشنا شد و او بود که محمد عمران را به سمت کار انشاد دینی برد و با افرادی مانند اسماعیل سکر آشنا کرد. شیخ‌موسی یک گروه تواشیح داشت که اسماعیل سکر نیز در این گروه بود و کارهای فاخری در زمینه انشاد دینی کرده بود و این دو با هم باعث شدند تا محمد عمران به فن انشاد دینی خیلی علاقه‌مند شد و در حوزه تواشیح و ابتهال نیز فعالیت فراوانی انجام داد.
استاد محمد عمران در سال ۱۹۷۰ به عنوان منشد وارد رادیو شد و در ادامه فعالیت خود کارهای بسیار فاخری را برای رادیو و تلویزیون مصر انجام داد. البته کارهایش فقط در رادیو و تلویزیون مصر بسنده نشد و کارهای محمد عمران به سایر کشورهای دیگر نیز رفت. در زندگی ایشان می‌خوانیم که رادیو بحرین و رادیو ابوظبی آثار خیلی خوبی را از ایشان ضبط کردند.
همچنین، این رادیوها بعدها به این فکر افتادند که تلاوت‌های خوبی نیز از ایشان ضبط کنند، لذا در این رادیوها نه‌تنها در حوزه انشاد دینی آثاری از استاد محمد عمران ضبط شد، بلکه در حوزه تلاوت نیز آثار خیلی خوبی از ایشان ضبط و ثبت شد. استاد محمد عمران از آن دسته قاریانی است که شاید به صورت رسمی در رادیو و تلویزیون مصر آثار زیادی در حوزه تلاوت قرآن نداشته باشد و این کار در کشورهای دیگر برای ایشان انجام شده و رادیوهای کشورهای دیگر آثار تلاوتی خوبی را از ایشان ضبط کرده‌اند.
این کمبود تلاوت در مصر باعث شد تا شرکت‌های تجاری که کار تولید محتوا را در مصر به‌عهده داشتند، به فکر، فرو روند و تلاوت‌های فاخری را از استاد محمد عمران ضبط کنند. لذا بسیاری از تلاوت‌هایی که از ایشان در مصر به جای مانده، تلاوت‌هایی است که یک شرکت تولید محتوا از ایشان ضبط کرده است. به‌همین دلیل اکثر آثار محمد عمران در دو حوزه تولید شده‌اند، یکی توسط یک شرکت خصوصی که به مصر وارد شده و کار تولید محتوا را انجام می‌داده و دیگری نیز رادیوهای بحرین، عمان و ابوظبی که استاد محمد عمران را برای تلاوت به کشور خود دعوت می‌کردند. لذا در این دو حوزه آثار خیلی خوبی از محمد عمران ضبط شده و به جای مانده است.
در هنگام فوت استاد محمد عمران، رادیو و تلویزیون مصر نتوانستند در همان لحظه خیلی به این امر بپردازند؛ چراکه صدا و سیمای مصر در آن زمان مشغول برنامه‌های سالگرد پیروزی‌های اعراب بر اسرائیل بود و فوت محمد عمران همزمان با این برنامه‌ها بود. این مسئله باعث شد تا مقداری به موضوع فوت ایشان کم‌توجهی شود، اما در کمتر از بیست روز، ویژه‌برنامه‌های خیلی خوبی در رابطه با زندگی استاد محمد عمران تولید و از رادیو و تلویزیون مصر پخش شد و جراید و روزنامه‌های مصر نیز در رابطه با گرامیداشت استاد قلم‌های فراوانی زدند. لذا به این شکل نبوده که رسانه‌های مصر اصلا به این موضوع نپردازند.محمدرضا پورزرگری، قاری بین‌المللی قرآن کریم در رابطه با تلاوت سوره مبارکه تحریم محمد عمران می‌گوید: این تلاوتی طولانی است در عین حال بیش از دوازده دقیقه اول تلاوت در مقام بیات قرائت شده و محمد عمران با صدای بسیار فاخر و حجیم و صدای بم و در عین حال صدایی که ارتفاع بسیار بالایی دارد، این تلاوت را انجام دادند.
وی ادامه داد: مزاج لحنی ایشان با بسیاری از قراء هم‌عصر خود متفاوت است؛ چراکه ایشان جزء مبتهلین و منشدین نیز بوده و با بهره‌مندی از توانایی‌های لحنی بسیار بالا و انعطاف صوتی فوق‌العاده‌ای که داشته و نیز طنین گرم زیبا و در عین حال حجیمی که در صدای خود داشتند، تلاوت خود را انجام دادند. استاد محمد عمران این تلاوت را در مقام بیات و بسیار طولانی انجام دادند. همچنین، غفله‌های متفاوت و تلوین‌های نغمی خاصی را در مقام بیات دنبال کردند.
پورزرگری با اشاره به اینکه استاد محمد عمران تلاوت خود را با بیات دکا آغاز کردند و در ادامه بیات نوا را اجرا کرده و تلاوت را با همین بیات‌خوانی ادامه دادند، گفت: ایشان آیه اول را بیش از پنج بار با بسمله تکرار و بیات حسینی را نیز قرائت کردند و مکث‌هایی که ایشان در تلاوت خود داشتند با توجه به فضای قرائت مجلسی‌شان مکث‌هایی منطقی بود که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: ایشان در«وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلَى بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثًا» واژه «حَدِیثًا» را وقتی وقف می‌کنند، یک حالت خاصی در صدا و لحن خود ایجاد می‌کنند. در تکرارشان نیز «فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ» را با یک حالت خاصی اجرا و حالت انتظاری و غفله را در گوش مستمع ایجاد می‌کنند. در ابتدا از «فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ» این «وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ» حالت خاصی دارد و نوع آکسان‌ها و نبر کلمات نیز در تلاوت‌های استاد خیلی خاص است.
این قاری بین‌المللی قرآن کریم تصریح کرد: همچنین، قسمت «فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هَذَا» را با یک حالت غفله سؤالی انجام میدهند و «قَالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ» را نیز با حالت خبری قرائت می‌کنند و همه این‌ها در مقام بیات است. در تکرار سومشان نیز بسمله را با «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکَ» به عبارتی می‌توان گفت ذهن انسان را به سمت نغمه دیگری می‌برد درحالی‌که می‌توان گفت نغمه پایانی را باز به فرمی انتخاب می‌کنند که هنوز در مقام بیات است. همچنین، می‌توان به نوعی تصویرگری آیات و اشاره به معنای آیات را نیز در تلاوت ایشان احساس کرد.
وی اظهار کرد: استاد بیات حسینی را در «قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ» دوباره تکرار می‌کنند. یک فراز و نشیب صوتی و آهنگی در «تَحِلَّهَ أَیْمَانِکُمْ وَاللَّهُ مَوْلَاکُمْ وَهُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ» دارند و بیات شوری را در «وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ» دوباره قرائت می‌کنند و تلاوت را در «فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ» می‌رسانند در محیر دیوان اول و همچنان این صدای بم در طول تلاوت در این بخش‌ها شنیده می‌شود و از بم صدای خود استفاده می‌کنند. آرام آرام ایشان در تکرار پنجم وارد اوج‌خوانی می‌شود و در این اوج‌خوانی احساس می‌کنیم که ایشان وارد مقام کُرد می‌شود. در مقام کرد، فرودشان در نغمه نهاوند است و این کار را یکی دو بار تکرار می‌کنند و تلاوت را باز به همین منوال ادامه میدهند.
