«محمود رمضان» دوران پس از تقلید را چه می‌نامد

در قسمتی از مقاله یک روزنامه عراقی که یکی از کارشناسان زبده قرائت قرآن آن را به تحریر درآورده است؛ آمده است که بسیاری از قراء در یک مقام، چیره‌دست هستند و مثال زده است که «کامل یوسف البهتیمی» مقام صبا و یا «محمد رفعت» مقام صبا و رست را به‌خوبی و قوی اجرا می‌کند و شنوندگان و علاقه‌مندان تلاوت‌های این افراد، خواهان شنیدن این مقام هستند و «محمود رمضان» را به عنوان کسی که در تلاوت‌های خود مقام کُرد را به‌خوبی می‌خواند، معرفی می‌کند.
وقتی از محمود رمضان درباره علاقه‌اش به مقام کُرد پرسیدند، وی دو تحلیل داشت، وی گفت: «اولین دلیلی که من این مقام را خیلی خوب می‌خوانم و در تمام تلاوت‌هایم از آن استفاده می‌کنم، ناشی از این است که من به آوازهای هندی، پاکستانی و ایرانی بسیار گوش می‌دهم و این شنیدن باعث می‌شود که من به مقام‌های نادر دست پیدا می‌کنم».
محمود رمضان، معتقد است که هیچکس نمی‌تواند به اندازه من، مقام کُرد را خوب بپروراند البته به جزء استاد «علی محمود».
محمود رمضان دو مقوله تقلید و تأثیرپذیری را به علاقه‌مندان به این هنر یادآور می‌شود و تأکید داشت که برای هر قاری قرآن در ابتدای راه تقلید لازم است، اما هرگز نباید مدام تقلید انجام دهد و در ادامه راه، تأثیر‌پذیری به درد قاری می‌خورد. بعد وقتی از وی پرسیدند که تقلید و تأثیرپذیری را معنا کنید و بگویید چگونه است؟ گفته بود تقلید به معنای اجرای قرائتی کامل به سبک قاری دیگری است و حتی وام‌گیری یک غفله می‌تواند شکلی از تاثیرپذیری باشد و بعد ایشان مثال زده بود که «احمد الرزیقی» تقلید ماهرانه از استاد «منشاوی» می‌کرد یا «علی حجاج سویسی» تقلید ماهرانه از شیخ رفعت داشت. تأثیرپذیری خودش را مثال می‌زند و می‌گوید که من مقام کُرد را از شیخ علی محمود تأثیر گرفتم و یا در جای دیگری گفته است؛ من در چرخش از مقامی به مقام دیگر از استاد علی محمود تأثیر گرفتم و محمود رمضان باز تأکید می‌کند که قاری قرآن پس از گذر از مراحل ابتدایی به هیچ عنوان نباید مجدد تقلید کند.

مهدی دغاغله: نکات آموزشی از تلاوت فاخر محمود رمضان از آیات ۴۸ و ۴۹ سوره طور و آیات سوره نجم را ارائه خواهیم داد، البته ما فقط چند فراز را تحلیل می‌کنیم و ویژگی این فرازهای منتخب آن است که اجرای مقام اثرکرد را در آنان خواهیم شنید.

شیخ محمود رمضان را می‌توانیم به عنوان کسی‌که به مقام «اثَرکُرد» پروبال داد، نام ببریم که بعد از آن شیخ «محمد عمران» و دیگران این مقام را اجرا کردند. اثَرکُرد، مقام زیبایی است که اوجش شبیه «حجازکار» است و قفله یا انتهای مقام با کُرد است.
فراز اول از بسمله سوره نجم و با مقام بیات شروع می‌شود که برای همه شناخته شده است، بعد فراز دوم «وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَى وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى» در این‌جا مقام کرد و بیات را با هم ترکیب می‌کند، یعنی شروعش از درجه پنجم مقام کرد است. در عبارت «مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَى» مقام کرد تمام می‌شود و بعد از آن تا «عَنِ الْهَوَى» که می‌خواند آن را به مقام بیات تبدیل می‌کند، همان‌گونه که می‌دانید، مقام بیات و مقام کرد به‌هم نزدیک هستند و اختلافشان فقط در ربع درجه است.

فراز سوم و در «إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى» کاملاً مقام بیات توسط محمود رمضان اجرا می‌شود.
فراز بعدی «عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَى» این‌جا بارزترین فراز این تلاوت است که مقام اثرکرد را از درجه پنجم اجرا می‌کند.

در «وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى» مقام کرد را اجرا می‌کند. انتهای تلاوت با دو نُت عَرَضی(درجه عرضی) که جزء مقام کرد نیست، غفله را می‌بندد و آن‌ را برای زیبایی یا به هدف ایجاد انتظار با عنوان یک غفله‌ای که به آن غفله تشویقی می‌گویند، یعنی مستمع را برای شنیدن بقیه داستان منتظر می‌گذارد، انجام می‌دهد.
اما فراز ششم، «فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى» باز مقام اثرکرد را اجرا می‌کند و فرق آن با فراز قبلی که همان «عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَى» هست این است که در غفله یا در انتهای فراز آن‌ را به بیات تبدیل می‌کند. در صورتی که در فراز قبلی به مقام کرد تمام می‌شود و اصل مقام اثَرکُرد هم همین است که آخر آن به مقام کرد ختم می‌شود، در حالی که در این‌جا به بیات ختم شده است چنان‌چه اکثر کسانی که از محمود رمضان این مقام را یاد گرفتند و تکرار کردند این مدل که به مقام بیات ختم می‌شود، اجرا می‌کنند.

فراز هفتم «أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا یَرَى» این‌جا ملودی فراز قبلی را که گفتیم و «وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى» با دو نُت در غفله تمام می‌کند که با هدف انتظار یا زیبایی هست. همین ملودی را در این فراز تکرار می‌کند در «أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا یَرَى» فراز بعدی را که می‌خواند «وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَهً أُخْرَى» این‌جا بیات خالص خالص اجرا می‌کند بدون این‌که با هیچ مقامی آن‌ را ترکیب کند و بعد از آن به فراز بعدی منتقل می‌شود. «إِذْ یَغْشَى السِّدْرَهَ مَا یَغْشَى» اینجا مقام کرد را اجرا می‌کند و در عبارت «مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى» یک نت عرضی است، یعنی یک درجه صوتی که مربوط به مقام کُرد نیست این را برای زیبایی اجرا می‌کند که طعم این مقام را عوض می‌کند و من فکر می‌کنم که یک ذره ناکوکی در عبارت «وَمَا طَغَى» وجود دارد و این معمولاً اتفاق می‌افتد.
در فراز دهم از «أَفَرَأَیْتُمُ اللَّاتَ» شروع می‌شود، وارد مقام صبا می‌شود و همین‌طور مقام صبا در دو فراز بعدی هم اجرا می‌شود.