تحلیلی بر سبک استاد کامل یوسف البهتیمی
کامل یوسف البهتیمی در ۱۰ سالگی حافظ کل قرآن شد. بعد از اینکه به قاهره آمد، در جلسات محمد رفعت، محمد سلامه و علی حزین شرکت می‌کرد و تلاوت‌های ایشان را گوش می‌داد؛ به‌گونه‌ای که به قول خود وی «یکی از کسانی که روش ادا و اسلوب بنده کاملا برگرفته از این فرد است، محمد رفعت بوده و بعدها نیز بسیاری از نکات در این زمینه را از محمد سلامه فرا گرفتم».
کامل یوسف معتقد بود که تمام احکام تلاوت را با شرکت در مجالس تلاوت قرآن این افراد فرا گرفته و در حوزه انشاد دینی نیز از همنشینی علی محمود، طه الفشنی و احمد صبره، نکات فراوانی را آموخته است و خود را نیز همواره در راه انشاد دینی مدیون این افراد می‌دانست.
در زندگی کامل یوسف البهتیمی آمده است که «دوستی من با احمد صبره ثمرات فراوانی را برای من از جمله در زمینه درک قواعد و اسرار موسیقی داشت». احمد صبره یکی از موسیقی‌دانان مصر بود که با کامل یوسف همنشینی فراوانی داشت و کامل یوسف نیز معتقد است که از دوستی با وی در دو زمینه بهره برده است. اولین مورد اینکه تلاوت او در ادای لحنی از اعتبار وافر و استوار برخوردار شد و دیگر اینکه بر اثر ارتباط با احمد صبره اذان ویژه‌ای را به اتفاق وی آهنگ‌گذاری کرد و برای عرضه عمومی ضبط کردند که البته این اذان به دلایل نامعلومی برای عموم منتشر نشد.
محمد صیفی و علی حزین, کامل یوسف را تشویق به حضور در برابر هیات مهارت سنجی قاریان در رادیو کردند.
کامل یوسف نسبت به اطرافیان خود بسیار تأثیرگذار بود، حتی در رابطه با برادران خود یعنی صلاح و عبدالعاطی نیز اشاره می‌کند که ایشان همواره به سخنان او گوش فرا داده و نکات قرآنی فراوانی را برای ایشان ذکر کرده است. همچنین، از ایشان خواسته تا حافظ قرآن شوند و در راه قرآن گام بردارند که در این رابطه عبدالعاطی، برادر وی در زمینه قرائت قرآن نکات خیلی خوبی را به دست آورده و قاری خوبی بوده اما متأسفانه به دلیل اینکه روش ادایی وی کاملا برگرفته از کامل یوسف بوده، هیچ‌گاه نتوانسته تا به رادیو مصر راه پیدا کند.
شکری القاضی که یکی از نویسندگان در امور قرائت قرآن بوده و آثار خیلی خوبی در این زمینه را در مصر نگاشته است، می‌گوید که «خدای بزرگ را گواه خویش قرار می‌دهم که قرائت شیخ بهتیمی از سوره فصلت، تلاوتی معجزه‌آسا و شگفت‌انگیز است و هیچ قاری توانمندی حتی اگر سرورمان مصطفی اسماعیل باشد، نمی‌تواند مانند آن تلاوت کند؛ چراکه بهتیمی ما را در این تلاوت از سیاره زمین به دروازه بهشت پرواز می‌دهد».
صالح اطهری‌فرد، قاری بین‌المللی قرآن کریم در رابطه با ویژگی‌های تلاوت سوره مبارکه ابراهیم(ع) کامل یوسف البهتیمی با بیان اینکه وی در این تلاوت مفصل خود از مقام‌های نهاوند، راست، بیات، سه‌گاه و چهارگاه استفاده کرده است، گفت: البته وی در فرازهایی از این تلاوت یعنی آیات ۴۲ تا ۴۷ سوره مبارکه ابراهیم(ع) که به بررسی و تحلیل آن می‌پردازیم، از مقام‌های سه‌گاه و چهارگاه استفاده کرده است.
اطهری‌فرد با اشاره به اینکه کامل یوسف این آیات را به روایت ورش از نافع تلاوت کرده است، اظهار کرد: ورود وی به مقام سه‌گاه بعد از مقام راست از حدود دو پرده یا به صورت دقیق یک و سه چهارم پرده بالاتر از مقام راست انجام می‌شود، یعنی در واقع از همان فاصله کلاسیکی برای مقام سه‌گاه نسبت به مقام راست تعریف می‌شود و جالب است که ایشان چهار یا پنج نفس اول مقام سه‌گاه را دقیقا در فاصله سه درجه اول مقام سه‌گاه تلاوت می‌کند، یعنی هیچ تعجیلی برای اینکه بخواهند به درجات بالای مقام سه‌گاه ورود کند، ندارد که این برای قاریان ما یک درس است، اما در عین حال با ملودی‌های متنوع، جذاب و زیبایی استفاده بسیار مناسبی از درجات بم صدا در مقام سه‌گاه در همان چند نفس ورود دارد.
این قاری بین‌المللی قرآن کریم ادامه داد: نکته بعدی که باید در این رابطه به آن اشاره کرد، این است که پس از آنکه کامل یوسف آیات ۴۲ و ۴۳ را در چهار نفس و در سه درجه اول مقام سه‌گاه تلاوت کرد، بعد از آن در آیه ۴۴ در عبارت «أَخِّرْنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ» اشاره‌ای به یکی از مقامات مرکب دارد که در دل مقام سه‌گاه اجرا شده و نام این مقام نیز حزام است.
وی افزود: بعد از این قطعه، وی در ادامه آیه ۴۴ یک ابتدای نسبتا غیر فنی از کلمه «إِلَى» دارد که شاید بهتر بود آن را از ماقبل آن و جای مناسب‌تری آغاز می‌کردند، البته این یک مطلبی است که در کشور ما خیلی مورد توجه قرار می‌گیرد و از این‌گونه ابتداها در مسابقات نمره منفی کسر خواهد شد.
اطهری‌فرد تصریح کرد: وی در نفسی که از «إِلَى أَجَلٍ» آغاز شده و تا «نَتَّبِعِ الرُّسُلَ» ادامه دارد، دقیقا در عبارت «نُجِبْ دَعْوَتَکَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ»، یکی دیگر از مقامات مرکب در سه‌گاه به نام عراق را اجرا می‌کند که بسیار شنیدینی است؛ چراکه در درجات بم صدا اجرا می‌شود و واقعا لذت‌بخش است. بعد از آن نیز تلاوت ادامه پیدا می‌کند تا در آیه ۴۵ «وَسَکَنْتُمْ فِی مَسَاکِنِ الَّذِینَ ظَلَمُوا» ترکیبی بین قسمت اول مقام سه‌گاه با غماز این مقام دارد و از عبارت «الَّذِینَ ظَلَمُوا» به غماز سه‌گاه منتقل می‌شود که این ترکیب نیز بسیار دلنشین و زیباست به‌ویژه اینکه با صدای بم زیبای کامل یوسف اجرا می‌شود.
این قاری بین‌المللی قرآن کریم بیان کرد: کامل یوسف در آیه ۴۶ وارد مقام چهارگاه می‌شود و درجات پایین این مقام را در «وَقَدْ مَکَرُوا مَکْرَهُمْ» و نفس بعدی یعنی «وَعِنْدَ اللَّهِ مَکْرُهُمْ» اجرا می‌کند و سپس، در برگشتی که در این آیه دارد، «وَقَدْ مَکَرُوا مَکْرَهُمْ وَعِنْدَ اللَّهِ مَکْرُهُمْ وَإِنْ کَانَ مَکْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبَالُ»، به زیبایی با برگشتی که در پایان و قفله این نفس در کلمه «جِبَالُ» و نیز برگشتی که در مقام رست دارد، به نوعی عظمت و استحکام کوه‌هایی که سخن از نابودیشان است، بیان می‌کند.
اطهری‌فرد تصریح کرد: کامل یوسف در ادامه، قطعاتی از آیات ۴۶ و ۴۷ را با هم ترکیب می‌کند که این قطعه در غماز مقام چهارگاه یعنی درجه پنجم این مقام اجرا می‌شود و نهایتا در پایان آیه ۴۷ «إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ ذُو انْتِقَامٍ» کاملا به مقام راست منتقل می‌شود و در آیه ۴۸ نیز ضمن اینکه حال و هوایی از مقام رست یعنی هشت درجه اصلی آن را از بالا به پایین اجرا می‌کند، نهایتا در قطعات پایانی این نفس از درجه پنجم مقام راست شروع کرده و در مقام بیات فرود می‌آید.
