بررسی سبک استاد محمدصدیق منشاوی
محمدصدیق منشاوی در ۱۱ سالگی حافظ کل قرآن شد و در ۱۵سالگی تلاوت قرآن را به خوبی انجام میداد؛ به طوری که در کنار پدر و عموی خود در مجالس و محافل قرائت شرکت میکرد.
شکری القاضی درباره جذابیت سبک ادایی منشاوی معتقد است که دورههای ترتیل و مجود او یکی از عظیمترین و بدیعترین نمونههای ادایی در تاریخ تلاوت قرآن است. محقق دیگری به نام ابراهیم خلیل ابراهیم نیز درباره روش ادایی و اسلوب منشاوی میگوید: «روش ادایی و اسلوبش آمیخته از حسن قرائت، سلامت و قوت اداست، به گونهای که با تعدد و استواری در مقامات تزئین شده است.»
منشاوی در سال ۱۹۶۶ ترتیل خود را به زیبایی اجرا کرد، به طوری که عامر سیدعثمان که یکی از افراد قوی در قرائت قرآن مصر است و به عنوان کارشناس در جریان ضبط ترتیل منشاوی کار میکرد، میگوید: «در هنگام ضبط این ترتیل خیلی از مواقع مشاهده کردم که منشاوی در حین اجرای ترتیل اشک میریخت.»
او دوره کامل قرآن را به روش تحقیق برای رادیو مصر قرائت کرد که متأسفانه بیتدبیری مسئولان وقت رادیو مصر باعث شد تا پنج جزء از این تلاوت ناقص شود و هنگامی که رادیو از منشاوی درخواست کرد تا این پنج جزء را مجدداً تلاوت کند او نپذیرفت. محمدصدیق منشاوی در زمان خود تلاوتهای بسیار فاخری را در صفحات گرامافون به مدت ۴۵ دقیقه انجام داد و آثار بسیارزیبایی را برای جهان اسلام باقی گذاشت.
همچنین، منشاوی دوره کامل کل قرآن کریم را به روش ورش در ماه مبارک رمضان در مراکش تلاوت کرد. او به لیبی سفر کرد و تلاوتهای یک ساعته بسیار زیبایی را در آنجا انجام داد و در سفر به سوریه سوریها نشان استحقاق را به وی اعطا کردد. اولین سفر منشاوی در سال ۱۹۵۵ به اتفاق عبدالباسط به اندونزی بود که این سفر به دعوت احمد سوکارنو، اولین رئیسجمهور کشور اندونزی، انجام شد. در زندگینامه منشاوی که پسرش آن را نگاشته است از زبان خود منشاوی گفته شده است: «سفر به اندونزی سفر بسیار عجیبی بود و اندونزیاییها تأثیر فراوانی بر من گذاشتند. ایشان ایستاده به تلاوت قرآن گوش میدادند و در هنگام تلاوت، اشک میریختند که اشک ایشان باعث میشد تا من نیز اشک بریزم.» در این سفر نشان درجه یک کشور اندونزی به منشاوی اهدا شد.
او در سال ۱۹۶۶ به بغداد سفر کرد و تلاوتهای او در آنجا نیز بسیار تأثیرگذار بود. منشاوی در آخرین سال عمر خود یعنی سال ۱۹۶۹ دوباره به لیبی سفر کرد که در این سفر محمد خلیل الحصری نیز همراه با او بود. منشاوی در طول عمر خود به کشورهای مختلفی همچون عربستان، اردن، فلسطین، سودان، پاکستان، کویت و … سفر کرد و با وجود اینکه عمر کوتاهی داشت، ولی بسیار تأثیرگذار بود. منشاوی از آن دسته قاریانی است که برای جهان اسلام اثرات بسیار خوبی را یر جای گذاشته است.
حسین اخواناقدم، مدرس و قاری قرآن کریم، درباره این استاد شهیر مصری گفت: جایگاه تلاوت محمد صدیق منشاوی جایگاه والایی است و کمتر قاری هست که در طول زندگی فنی خود یک دوره با منشاوی زندگی نکرده باشد و با لحنش آشنا نباشد. عموم قاریان چه در ایران و چه در سایر بلاد تلاوت منشاوی را شنیدهاند و دلیلش این است که ردیفهای قرائت محمدصدیق منشاوی در روند تلاوت و قرائت ثابت شده و پختگی در تلاوت هم از جهت ردیفهای موسیقی قرآنی و هم از جهت وقار و طمأنینه، حزن در تلاوت و تجوید بسیار مناسب و متناسب و تأثیرگذار است. به هر حال تجربه شنیدن تلاوت و قرائت منشاوی در روند یک تلاوت جذاب لازم و ضروری است.
در این تلاوت مرحوم منشاوی که مربوط به بخشهایی از سورههای مبارکه حشر، طارق و فجر است، ورودش به مقام نهاوند احساس میشود که این ورود بسیار زیبا و منحصر بهفرد و در واقع خاص خاندان منشاوی است که همگی در این زمینه تبحر داشتهاند و اوج پختگی و اجرای این ردیفها نیز متعلق به محمدصدیق منشاوی است.
هنگامی که وی به این مقام وارد شد و آن را در آیات پایانی سوره مبارکه حشر اجرا کرد، به سوره مبارکه طارق وارد شد که بار فرم و جذبه بسیار فوقالعاده و ترکیبی دارد که در نهایت به مقام سهگاه منتهی میشود و در نوع خود بسیار زیبا و دلانگیز و جزء تلاوتها و ترکیبهای بسیار گوشنواز است.
محمدصدیق منشاوی در اوج به رست بازگشت دارد و به مقام چهارگاه اشاره میکند که میتوان گفت با حزنی شگفتانگیز همراه است. از توصیههای بنده در این زمینه این است که علاقهمندان به ساحت مقدس قرائت قرآن حتماً منشاوی را تجربه کنند و با ردیفهای آهنگین این بزرگوار آشنا شوند.