آموزش مقامات تلاوت به 5 روش صورت می گیرد:

۱ – نفحات

تلاوت به شیوه نفحات یعنی تلاوتی که بر اساس داشته ها و معلومات قبلی باشد. این مرتبه، معمولاً در تلاوت عوام مردم مصداق دارد. در این حالت هر صوت موسیقایی که به ذهن می رسد اجرا می شود لذا به اصطلاح گفته می شود هر چه که می آید می خواند. به این مرحله اصطلاحاً تنغیم نیز می گویند. خوب البته این مرحله در سطوح بالاتر نیز دامنگیر خیلی از افراد است که نشانگر عدم اطلاعات کافی و رشد کافی می باشد.

۲ – مقامات

در این مرحله قاری بطور کلی مقامات موسیقایی را می شناسد. یعنی هر قطعه ای از یک مقام خوانده شود می تواند تشخیص داده و از دیگری جدا کند. برای مثال در مقام سگا چندین نغمه وجود دارد ولی شنونده ای که در این سطح قرار دارد می داند که این نغمات مربوط به سگا است و همهآانها را با نام سگا می شناسد ولی نمی داند که نام هر کدام چیست؟

۳ – حرکات

تلاوت قرآن بر اساس طبقات صوتی هر نغمه و شناخت و تسلط بر جایگاه صوتی هر نغمه در تلاوت. یعنی قاری می داند که هر نغمه ای در چه فاصله ی صوتی باید اجرا شود و با تسلط نیز این کار را انجام می دهد. به اصطلاح، شناخت قرار، جواب و جواب الجواب در این مرتبه قرار دارد. (البته قابل ذکر است که این مفاهیم اشتباه می باشند ولی به جهت هماهنگی با مکتوبات در این زمینه عرض شد)

۴ – نغمات

در این مرحله، قاری با شناخت علمی نغمات موسیقایی و شناخت جایگاه های دقیق صوتی هر نغمه به تلاوت می پردازد. این مرحله ،عالی ترین سطح شناخت موسیقایی نغمات می باشد.

۵ – جلوات

ارائه کارهای جلوه ای و خاص در این مرحله قرار دارد. شناخت عوامل و عناصر خاص در تلاوت و کارهای جلوه ای در این مرحله کاربرد دارد. به طور کلی حدود ۵۰۰ عنصر جلوه ای در تلاوت وجود دارد که باید توسط قاریان مورد توجه قرار گیرد. همه عواملی که بر تلاوت و بیننده و شنونده تأثیر می گذارد از نوع جلوات محسوب می شود. مانند تلاوت از حفظ، استفاده از دست در تلاوت و ….. اگر در بک تلاوت، حدود ۲۰ کار لحنی حاص و جلوه ای و تأثیرگذار ارائه شود، آن تلاوت می تواند ممتاز تلقی شود. به علت همین است که ما در ایران قاری ممتاز و فوق ممتاز نداریم چون کارهای جلوه ای، بسیار محدود و کم اجرا می شود. از بهترین راه هایی که می توان کارهای جلوه ای را در تلاوت اضافه کرد، استماع تلاوت های ماندگار می باشد. تلاوت هایی همچون حشر و علق منشاوی، قلم و معارج شحات، حاقه مصطفی اسماعیل و ….. که کارهای خاص و جلوه ای بسیار در خود جای داده اند.

استاد علی اکبر حنیفی داور بین المللی قرآن کریم