تلاوت از منظر قدرت تنغیم

محمد کاکاوند، قاری و مدرس قرآن کریم در جلسه جمعه‌شب‌های موسسه قرآنی امام رضا(ع) اهواز که شب گذشته ۱۹ آذرماه از فضای مجازی پخش شد، به بررسی «تلاوت از منظر قدرت تنغیم» پرداخت و گفت: قدرت تنغیم به معنی وجود مهارت و توانمندی در به کارگیری عوامل و فنون آهنگسازی و نغمه سازی است. این موضوع در مسابقات قرآن کریم تحت عنوان قدرت آهنگسازی تلاوت، قدرت تنغیم یا قدرت نغمه پردازی شناخته می شود و دارای ۴ نمره می باشد. در قدرت تنغیم با دو مسئله مهارت و توانمندی در اجرا که هر دو نیازمند تعلیمات فنی می باشد سر و کار داریم.

وی با بیان اینکه قدرت تنغیم دارای اهداف متعددی است، افزود: ایجاد جاذبه و زیبایی در تلاوت یکی از این اهداف است. هر چقدر مسائل و مؤلفات مربوط به قدرت تنغیم در تلاوت بیشتر وجود داشته باشد، اثرگذاری و جاذبه بیشتری ایجاد خواهد شد. همچنین وقتی که تنغیم قوی باشد احساسات تلاوت قوی می‌شود زیرا تنغیم ارتباط مستقیم با موضوع احساسات دارد. همچنین اگر قدرت تنغیم قوی باشد دست قاری برای اینکه بیشتر به صدا و آهنگ تلاوت خود فرم و حالت و تنوع دهد بازتر می‌شود و می‌تواند مسائل مفهومی و مؤلفات فن تعبیرات در قرائت قرآن را بهتر اجرا کند که البته این امر باعث تنوع‌بخشی در مدل تلاوت نیز می‌شود.

کاکاوند با بیان اینکه قدرت تنغیم به ما کمک می‌کند که مدل‌های مختلفی را در قرائت قرآن ارائه دهیم، افزود: وقتی از تنغیم صحبت می‌کنیم صحبت درباره بکارگیری میزان تعداد درجات صدا در تلاوت است و بر همین اساس سه مدل تنغیم وجود دارد. اول تنغیم جافّ یا مونوفون که منظور بکارگیری ۱ تا ۳ درجه صوتی در اجراست. دوم تنغیم منغم یا تئوماتیک که منظور بکارگیری ۴ تا ۵ درجه صوتی در اجرا است و سوم تنغیم پر نت یا ملیسماتیک که منظور بکارگیری درجات بیش از ۵ درجه صوتی در اجرای یک جمله موسقایی می باشد. برای دسته اول می توان به مدل لحنی قرائت های آموزشی و بعضی از ترتیل های مصری اشاره نمود. در دسته دوم می توان به قطعات بسیار زیادی که در تمام تلاوت های وجود دارد اشاره نمود. همچنین در قسمت سوم به قطعات زیبا و متعددی که توسط بسیاری از اساتید مانند همچون شیخ محمد رفعت، علی محمود، محمد عمران، عبدالعزیزحصان، مصطفی اسماعیل، محمد سلامه، عبدالفتاح شعشاعی و … می توان اشاره نمود. وی با اشاره به اینکه چگونه می توان قدرت تنغیم را در تلاوت ارتقاء داد اشاره کرد: در وحله اول باید کیفیت تنغیم در اجرای جملات موسیقایی را متمرکز تنغیم تئوماتیک کرده و سپس به تناوب از تنغیم ملیسماتیک نیز استفاده کرد. همچنین باید در مهندسی تلاوت از تنغیم جاف نیز برای بعضی از قطعات استفاده نمود تا جاذبه مربوطه ایجاد گردد.

وی در ادامه افزود: در قدرت تنغیم، مسائل و عوامل متعددی مطرح است از جمله سرعت، تحریر، کُلاژ، واریاسیون، مدلاسیون، انگیختکی یا سؤال و جواب، سکانس، ویبره، تنوع، تلوین، گزش، قفلات، تحرک، قدرت انعطاف، سکوت و … که همه این موارد نشان از قدرت تنغیم در تلاوت دارد و زمانی می توان گفت که تلاوتی به لحاظ قدرت تنغیم دارای قابلیتهای تنغیمی می باشد که بیشتر این مؤلفات را دارا باشد.

این قاری قرآن کریم با تصریح بر اینکه تلاوت قرآن سخت‌ترین مدل خوانندگی است و کارهای موسیقایی نیازمند تعلیمات فنی است، گفت: به شخصه قائل به این نیستم که یک فرد چند تلاوت را کار کند و سپس وارد مرحله تطبیق شود. ورود به مرحله تطبیق نیازمند کسب مهارتهای مختلف صوتی، لحنی، تجویدی و … می باشد و صرفاً با تقلید از چند تلاوت نمی توان به مرحله تطبیق وارد شد. ورود به مرحله تطبیق که مرحله مهمی در کسب مهارتهای تنغیمی می باشد، نیازمند آمادگی های ذهنی، موسیقایی و مهارتی است.