در گفتگو با ایکنا: مداحی به فصاحت تلاوت لطمه می‌زند

محمد کاکاوند، مدرس، قاری ممتاز قرآن کریم در گفتگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) نظرات خود را درباره گزارشی از فعالیت چهار قاری و مداح کشور با عنوان «کنکاشی در علل بی‌میلی قاریان به مداحی؛ دلایل فنی یا …؟! » که به تاریخ دهم آبان‌ماه منتشر شد، چنین بیان کرد.

مطالبی که در گزارشی که برای ریشه‌یابی علل ورود نکردن قاریان به عرصه مداحی عنوان شده است، شاید تا حدودی صحیح باشد. ورود قاری قرآن به مسئله مداحی بیش از آنکه دارای حسنات باشد، موجب اثرات منفی در هنر وی می‌شود. اینکه قاریان قرآن روی به مداحی نمی‌آورند، دارای دلایل مختلفی است. این دلایل می‌تواند شامل عدم استعداد، عدم علاقه، تأثیرگذاری منفی آن بر روی هنرشان، توجیه علمی و فنی به جهت ورود به این مقوله، ترس و عدم توانایی و… باشد.
مسائلی که در گزارش بیان شد بخشی از این مسئله است. اما نکته بسیار مهمی که به عقیده حقیر در دنیای حرفه‌ای خواندن و خوانندگی وجود دارد و معمولاً مغفول واقع می‌شود این است که مشغولیت و فعالیت در دو بخش هنری، موجب دوری و یا کاهش سطح و درجه خلاقیت در هنر، خلق اثر، ذوق در آن هنر و …  در شخص می‌شود.
بسیاری از عزیزان هستند که هم مداح خوبی هستند و هم قاری خوبی، اما این ملاک نیست چون باید دید که آن عزیزی که هم مداح است و هم قاری، در چه سطحی از خواندن قرار گرفته است.

اگر نگاه و هدف ما فقط خواندن و خوانندگی با هر گرایشی باشد و به آن نگاه حرفه‌ای و مهارتی نداشته باشیم، بله؛ بسیاری از قراء این توانایی را دارند که قطعات مختلف موسیقایی را حتی به صورت ریتمیک و غیرریتمیک اجرا کنند که اینکار را نیز کرده‌‌اند.
آن چیزی که در میان قاریان مطرح است و وجود دارد همان مسئله تأثیرگذاری یک هنر بر هنر دیگر است، در دنیای حرفه‌ای، همه اهل فن می‌دانند که اساتیدی همچون «طه الفشنی»، «محمد نقشبندی»، «محمد عمران» و … همگی به عنوان مبتهل سطح اول و ممتاز شناخته می‌شوند هر چند تلاوت‌های بسیار زیبا و فنی‌ای نیز از این اساتید به یادگار مانده است، اما اهل فن می‌دانند که فضای تنغیمی هنر اول ایشان در هنر دومشان اثرگذار بوده است و آنها خواسته یا ناخواسته این اثرات را در اجراهای خود ثبت نموده‌اند و این اثرات در دسترس است که علاقه‌مندان می‌توانند با افزایش درک موسیقایی و مهارت‌های لحنی خود به این مقوله دست یابند. روشن و واضح است که دو هنر خوانندگی که در فضای عربی اجرا می‌شود نیز بر روی یکدیگر اثرگذار است.
زمانی که کسی حتی دو سبک تلاوت را تقلید می‌کند، هر دو سبک در تلاوت وی اثرگذار است؛ مگر می‌شود مداحی کردن که در فضای کاملاً فارسی و … اجرا می‌شود و هیچ‌گونه قید و بند اجراها و ارکان عربی را ندارد در تلاوت اثر نگذارد؟ فضای طنینی و نحوه تولید صدا در خوانندگی فارسی و مداحی کاملاً متفاوت از اجراهای عربی و آن هم تلاوت قرآن است.
برای نمونه می‌توانم به مسئله طابع صدا اشاره کنم. یکی از بدیهی‌ترین مسائلی که در تلاوت باید رعایت شود و عدم رعایت آن موجب خارج شدن فضای طنینی و صوتی تلاوت از حالت عربی بودن خود می‌شود، همین مسئله طابع صوت است. مسئله دوم نحوه تولید صدا و نحوه استفاده از صدا در مداحی و تلاوت است که تفاوت ماهوی دارند، مگر می‌شود دو خواندنی که ماهوی با یکدیگر متفاوت هستند بر روی یکدیگر اثر نگذارند؟
نحوه تولید تحریرها در فارسی و عربی کاملاً متفاوت است. جنس تحریرها، فرم تحریرها و … قابل استفاده در یکدیگر نیست. از مهم‌ترین اثرات منفی مداحی در تلاوت قرآن این است که یکی از مهم‌ترین مسائل در تلاوت یعنی فصاحت از حالت طبیعی خود خارج می‌شود.
رعایت تجوید یک چیز است و رعایت و توجه به فصاحت چیز دیگری است. لذا متمرکز شدن هرکس بر روی یک هنر به مرور موجب کسب تجارب بسیار ارزشمندی خواهد شد که آن هنرجو یا هنرمند را به درجه خلاقیت، خلق اثر، ذوق و سلیقه خاص و … می‌رساند. اگر می‌خواهیم در عرصه تلاوت حرفه‌ای فعالیت نماییم و به دنبال ارتقاء و کیفیت اجرا در این هنر هستیم باید با رعایت همه مباحث و جوانب فنی آن پیش برویم.