«شعبان عبدالعزیز صیاد» صاحب تلاوتی شورمند و مردمی
۲۹ شهریورماه، مصادف با ۲۰ سپتامبر است. بیستم سپتامبر سال ۱۹۴۰، شعبان عبدالعزیز صیاد، یکی از قاریان مشهور مصری، در روستای «صراوه» از توابع شهر آشمون در استان منوفیه مصر متولد شد. پدر او، عبدالعزیز اسماعیل احمد الصیاد از قاریان خوب زمان خود بود و این مقدمهای بود تا شعبان عبدالعزیز صیاد از دوران کودکی با طنین تلاوت قرآن آشنا شود.
شعبان عبدالعزیز صیاد برای فراگیری علوم قرائات و تجوید قرآن به مکتبخانه رفت و نزد استاد «جاد ابوغربیه» به فراگیری علوم قرآنی مشغول شد و در هفت سالگی حافظ کل قرآن شد و در ۱۲ سالگی به محافل قرآنی دعوت میشد.
این قاری مصری پس از اخذ دیپلم به دانشگاه الازهر مصر رفت و در رشته اصول دین به فراگیری علوم دینی مشغول شد و سال ۱۹۶۶ در رشته فلسفه از دانشگاه الازهر فارغالتحصیل شد. او در تلاوت خود بیشتر از سبک اساتیدی چون «محمد رفعت»، «محمد سلام» و «مصطفی اسماعیل» بهره میگرفت.
امروز، ۲۹ شهریورماه، مصادف با ۲۰ سپتامبر است. مهدی دغاغله، پیشکسوت قرآنی و داور بینالمللی قرآن کریم با تأکید بر اینکه جایگاه و مکانت استاد شعبان عبدالعزیز صیاد مشخص است، گفت: در تقسیمبندی که به دلیل قدمت زمانی برای قاریان مصری انجام میشود اساتیدی چون محمد رفعت و عبدالفتاح شعشاعی را در تراز اول و افرادی مثل منشاوی، عبدالباسط و مصطفی اسماعیل را در تراز دوم میببینیم و اساتیدی چون مرحوم غلوش، طبلاوی و شعبان صیاد در تراز سوم قرار میگیرند.
دغاغله تأکید کرد: البته این تراز سوم بودن به معنای درجه سوم بودن نیست، بلکه به دلیل قدمت زمانی است و حال آنکه ایشان جایگاه رفیعی دارد و استاد شعبان جزو قاریانی است که به ایران نیز سفر کردهاند و تلاوتهای زیبایی ارائه کردهاند.
وی درباره سبک تلاوت این استاد، اظهار کرد: بنابر دستهبندی قراء از منظر استاد محمد الهلباوی، یک نوع از قاریان مصری به صورت «کلاسیک» تلاوت میکنند و لحن و سبکشان کاملاً برنامهریزی شده است و هندسه تلاوتشان مشخص است. تلاوت عدهای از قاریان به عنوان «سبک مدرن» معرفی شدند.
این داور بینالمللی کشورمان تصریح کرد: بارزترین ویژگی سبک مدرن، این است که مستمع نمیتواند شیوه بستن آهنگ را از سوی قاری پیشبینی کند، برخلاف سبک کلاسیک. اما در سبک مدرن مستمع و مخاطب توسط قاری غافلگیر میشود که استاد عبدالعزیز حصان و استاد شعشاعی معمولاً این سبک را دارند.
دغاغله با اشاره به تقسیمبندی سبک دیگر تلاوت اساتید از منظر استاد الهلباوی، افزود: سبک شعبی، مورد دیگر این تقسیمبندی است. این سبک به معنای مردمی و محلی خواندن است، مراد از مردمی، مردم مصر است، به همین دلیل میتوان کلمه محلی را جایگزین کرد. مرحوم طبلاوی، شیخ سعید مسلم، مرحوم متولی عبدالعال و مرحوم شعبان عبدالعزیز صیاد از افرادی هستند که در این سبک تلاوت میکنند. البته سبکهای دیگری نیز به عنوان موسیقایی و نغمه محور نیز مطرح است که شامل تلاوتهای استاد شحات انور و محمد عمران میشود.
این پیشکسوت قرآنی کشورمان درباره شوری که در تلاوتهای استاد شعبان دیده میشود، اظهار کرد: البته این یک نوع نگاه است. معمولاً در سبکهای کلاسیک حتی خارج از تلاوت قرآن(در موسیقی)، شور با یک معنا و مفهوم دیگری عنوان میشود. به عبارت دیگر در کارهای هیئتی و مردمی، شور خاصی است به همین دلیل گفتم تلاوت شعبان صیاد، مردمی و شعبی است که به دلیل شور حاصل از مردمی بودن است.
این داور بینالمللی کشورمان در پاسخ به این سؤال که سبکهایی چون استاد شعبان که با شور همراه است، آیا میتواند مثال خوبی برای تلاوت خاشعانه باشد یا خیر، گفت: بله، چراکه «خشوع»، تنها به معنای تأمل نیست بلکه تأمل، درنگ کردن و فکر کردن یکی از راههای خشوع است.
وی ادامه داد: عدهای خشوعشان با همین شور ایجاد میشود،. مثل عزاداریها که گاهی سکوت طولانی و جمله جمله کوتاه گفتن برای تأمل، نوعی تفکر و خشوعی را به همراه دارد و گاهی نیز میبینید نواهای حسین حسین بلند میشود که نوعی شور عجیب ایجاد میکند و این نوع دیگر از خشوع است. خشوع یک راز است که درون انسانها صورت میگیرد و راههای رسیدن به آن متعدد است و فقط مراد با تأنی و تأمل خواندن نیست.
بنابراین گزارش، استاد شعبان عبدالعزیز صیاد در سال ۱۹۷۵ در آزمون ورودی رادیو قرآن مصر شرکت کرد و با موفقیت کامل توانست جواز حضور و تلاوت در رادیو قرآن این کشور را کسب کند و بدین وسیله شهرت استاد و همچنین صدای دلنواز او در سراسر جهان طنینانداز شد.
وی در بزرگترین و مشهورترین مساجد کشور مصر چون مسجد الحسین(ع) و مسجد حضرت زینب(س)به تلاوت آیاتی از قرآن پرداخت. وی به مناسبت سالگرد رحلت بنیانگذار جمهورى اسلامى، حضرت امام خمینى (ره) به دعوت رادیو قرآن به ایران آمد و در شهرهاى تهران، مشهد، قم، اصفهان و رشت، دلهاى مشتاقان به قرائت قرآن را لبریز از نور معرفت الهى کرد. ایشان همچنین به دیگر کشورها چون کویت، امارات، اردن، سوریه، عراق، اندونزی، انگلستان، فرانسه و آمریکا نیز سفر کرده است.
استاد شعبان عبدالعزیز صیاد، مشوقان اصلی خود برای تلاوت را استاد مصطفی اسماعیل، ابوالعینین شعیشع و محمود علیالبناء میدانست. او در کنار قرائت قرآن یک شخصیت علمی خوبی نیز از خود ساخته بود. مرحوم صیاد هیچ گاه کرسی دانشگاه الازهر را به صورت رسمی نپذیرفت، اما به صورت غیررسمی مباحث خوبی را در زمینه مفاهیم و تفسیر آیات قرآن تدریس کرد. شرح احادیث نبوی نیز از جمله دروسی است که عبدالعزیز صیاد تدریس میکرد.
زیرکی و توجه عبدالعزیز صیاد به رسانه نیز یکی دیگر از نکات جالب توجه زندگی وی بوده است. بطوری که میتوان گفت صیاد از جمله قاریانی است که ناگفتهای در زندگی وی وجود ندارد و مطالب فراوانی از زندگی وی در برنامههای مختلف ثبت و ضبط شده است.
عبدالعزیز صیاد پیش از عزیمت به سفری که به همراه شیخ مصطفی غلوش و شیخ محمد محمود طبلاوی برای شرکت در مسابقات بینالمللی دوبی داشتند، به کویت رفتند و به مدت یک ماه (ماه رمضان) در آنجا به تلاوت پرداختند که در این مدت علاوه بر ضبط تلاوتهای تحقیق، یک دوره تلاوت ترتیل نیز از این سه نفر به صورت مشترک ضبط شد.
سرانجام استاد شعبان عبدالعزیز صیاد سرانجام در سال ۱۹۹۸ در سن ۵۸ سالگی به دیدار معبود شتافت.