لزوم توجه به تربیت دینی در کنار تربیت تخصصی
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمد کاکاوند، قاری و مدرس ممتاز کشورمان در حاشیه بازدید از بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با حضور در غرفه خبرگزاری ایکنا در پاسخ به اینکه شاخص ترویج قرآن در جامعه چیست؟ و تأثیر برگزاری برنامه‌هایی نمادین مانند نمایشگاه، مسابقات قرآنی و… در فرهنگ جامعه چیست؟ گفت: معتقدم وقتی کار فرهنگی ـ تربیتی می‌خواهد انجام گیرد، باید در ابتدا نیازسنجی انجام شود تا درک کنیم که گرایشات و علاقه‌های مخاطبمان چیست. این خلأ در برنامه‌های قرآنی ما بسیار دیده می‌شود. چه بخواهیم و چه نخواهیم در برنامه‌های قرآنی، بصورت مستقیم یا غیرمستقیم، مسئله آموزش و یادگیری مطرح است. اگر به صورت مستقیم و تدوین شده باشد، آموزش است و اگر به صورت غیرمستقیم و محیطی باشد و مخاطب در فضای یک برنامه‌ای قرار گیرد، یادگیری است.
کاکاوند ادامه داد: بدون نیازسنجی، برگزاری نمایشگاه و مسابقات و کرسی تلاوت و تشکیل مؤسسات و هرچه که بوی قرآن و عترت می‌دهد، نتیجه مؤثر و عمقی نمی‌دهد. پس از مرحله نیازسنجی، برنامه‌هایی باید تدوین و طراحی شود. به‌عنوان مثال در مورد نمایشگاه قرآن، تنوعش نسبت به یک دهه قبل خیلی بهتر شده است. مثلاً بحث تئاتری که قبل از اذان مغرب و عشاء در بیرون از سالن اصلی نمایشگاه برگزار می‌شود، موجب می‌شود تا مفاهیم قرآنی در غالب‌های مختلف به مردم منتقل شود.
این قاری ممتاز کشورمان با بیان اینکه یکی از مشکلات مهم فعالیت‌های قرآنی ما این است که قرآن را می‌خواهیم از طریق حفظ و قرائت به مردم تزریق کنیم، گفت: این عمل اشتباهی است. همه مردم قاری و حافظ نمی‌شوند، چون نه استعداد و نه زمینه‌اش را دارند. در نمایشگاه قرآن چون عموم مردم شرکت می‌کنند، این فضای ارتباط‌گیری و جذب مردم به سمت قرآن بهتر دیده می‌شود
کاکاوند در ادامه با اشاره به اینکه باید فضای نمایشگاه متناسب با نیازها طراحی شود، با توجه به مشاهدات خود در سال‌های اخیر از نمایشگاه تصریح کرد: در نمایشگاه قرآن، مشاوره تربیتی و غیره هست، اما مشاوره‌های تخصصی قرآنی وجود ندارد، که مخاطب بیاید و مسیر خود را در زمینه قرآن انتخاب کند. خیلی از مردم را می‌بینم که در راهرو‌ها راه می‌روند و می‌پرسند بچه‌ام را کجا ببرم، چکار کنم؟ این نباید از من سؤال کند. بنظرم صاحب‌نظران باید در نمایشگاه حضور پیدا کنند و مشاوره قرآنی بدهند.
این مدرس قرآن کشورمان در ادامه به برخی خلأها در جامعه قرآنی و برنامه‌های قرآنی اشاره کرد و گفت: نمایشگاه و مسابقات و جلسات هر کدام اثرات خاص خود را در جامعه دارد. مسابقات سی سال است در حال برگزاری است و خلأ بزرگی که وجود دارد، رشته‌های محدود موجود در مسابقات است. اینکه فقط یک نفر در رشته قرائت و حفظ مقام بین‌المللی را کسب می‌کند جذب به شدت پایین می‌آید و خیلی‌ها سرخورده می‌شوند. مثلاً در رشته قرائت، می‌توان ۱۰-۱۵ رشته تدوین کرد. تنها یکی از این رشته‌ها در حال برگزاری است. حتماً لازم نیست هر ۱۰-۱۵ رشته بین‌المللی‌اش برگزار شود. البته نه ظرفیتش وجود دارد و نه متقاضی هست. اما می‌توان در سطح ملی برای جذب مردم برگزار کرد. حتی اگر می‌خواهیم فقط با صوت قرآن مردم را به سمت قرآن جذب کنیم، باز هم موفق نیستیم. نمایشگاه نیز اثر خودش را دارد، ولی خب مقطعی است و فقط در یک بازه زمانی ماه مبارک رمضان است.
کاکاوند در ادامه تأکید کرد: در کنار همه این برنامه‌ها، کانون توجه تربیت قرآنی ما جلسات قرآن است. باید به جلسات قرآن کمک‌های مادی و معنوی شود. الان شاهدیم جلساتی هستند که حتی از تهیه یک جعبه شیرینی عاجز هستند. خیلی‌ها که در جلسات شرکت می‌کنند، ممکن است فقط بخاطر همان پذیرایی جذب قرآن شوند.
این قاری ممتاز کشورمان که سال‌ها در مکتب قرآن زانو زده است، در خلال صحبتش به مسئله‌ای که همیشه ضعف جامعه قرآنی بوده و باید اصلاح شود اشاره کرد و گفت: این مسئله این است که همه اصناف اگر یک موضوعی پیش می‌آید، همه در اجتماعات شرکت می‌کنند و بیانیه می‌دهند، اما با وجود اینکه ما موضوعات قرآنی زیادی در تقویممان وجود دارد، جامعه قرآنی یک بیانیه و یا اجتماعی در مناسبت‌های گوناگون مذهبی، ملی و بین‌المللی ندارد و یا موضع‌گیری نمی‌کند. جامعه، اصول و ضوابط خاص خودش را دارد. موضع‌گیری‌کردن‌ها نشان‌دهنده این است که جامعه قرآنی بیدار است.
کاکاوند در پاسخ به اینکه در تربیت قاری، نقش مؤسسات بیشتر است یا جلسات قرآنی، گفت: قطعاً جلسات نقش مؤثرتری در تربیت قاری دارند. یک مسئله‌ای که در بحث آموزش قرآنی در کشور ما جا نیفتاده است، بحث تدریس به صورت کلاسیک است. چون از ابتدا مردم کلاسیک پرورش نمی‌یابند، یکباره می‌خواهیم، به صورت کلاسیک آموزش دهیم. ممکن است در سطح روخوانی بتوانند یادگیری کنند، ولی در سطوح مهارتی نمی‌توانند قاری تربیت کنند. انتقادی که به تمام جلسات قرآن وارد است، از جلسات شاخص گرفته تا جلسات دیگر، بحث ارائه محتواست. چه در بحث تخصصی‌اش و چه در بحث تربیتی‌اش.
کاکاوند در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: اعتقادی که در جلسه‌داری دارم و چیزی است که در مؤسسات قرآنی کمتر یافت می‌شود این است که خداوند متعال در آیه ۲ سوره جمعه می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ» خداوند در این آیه ویژگی‌های مبلغ دینی و رسول را بیان می‌کند، اول اینکه آیات را تلاوت کند، خود قرآن خواندن یک هدف است. ما در مؤسسات می‌بینیم که خود مدرسین در تلاوت مهارتی قرآن تبحری چندانی ندارند، که مشوق شاگردان برای طی کردن مسیر تلاوت نمی‌شود. اما در مقابل در جلسات قرآنی، استاد حتماً خودش قاری است. در مرحله بعد می‌فرماید به انسان راه و رسم تربیت کردن و تزکیه نفس را یاد دهد. آدم قرآنی این نیست که فقط چهارتا دستگاه موسیقی یاد بگیرد و تلاوت کند. تربیت دینی در کنار تربیت تخصصی باید باشد.
وی در پایان تأکید کرد: بنده در جلسات خودم نیز حتماً شاگردان را ملزم به خواندن ترجمه و تفسیر آیات می‌کنم تا با حداقل مفاهیم قرآن آشنایی پیدا کنند. بعد ان‌شاءالله اگر خودمان هم عامل باشیم، شاگرد به رفتار ما هم نگاه می‌کند و او هم تابع می‌شود. همه چیز را نباید کلامی گفت، بسیاری از کارهای تربیتی غیر‌کلامی است.
