مؤلفات مرتبط با کیفیت اداءالحروف

در خصوص کیفیت اداءالحروف که ارتباط مستقیم با کیفیت صدادهی (سونوریته صدا) و کیفیت گیرش و رهش حروف دارد مطرح شده است، لازم است به موارد مرتبط با موضوع مورد بحث که در ادامه اشاره می گردد توجه شود.

بر اساس فنون علم بیان بویژه در هنرسخنوری، تنها به شفافیت، وضوح، شنوا و شیوایی ادای حروف اشاره شده است و معیار مشخصی برای این موضوع تعیین نگردیده است. گیرایی در کلام و … معیار کلی افراد است و هر کس در زمینه ای که فعالیت می کند یا خودش باید معیار و نمونه را بیابد و یا به استاد حاذق مراجعه کرده و بر اساس معیارهای علمی و جامعیت دستگاه تکلم خود از یک نمونه خاص تبعیت نماید. اما در تلاوت قرآن و هنر خوانندگی، جدای از تلفظ صحیح حروف، کیفیت و فرم دهی به اداءالحروف صرفاً یک مسئله هنری بوده و یکی از نقاط تمایز افراد در تلاوت به شمار می رود  و ارتباط مستقیم با نحوه فتح و خفض دهان دارد. در چگونگی، کیفیت و فرم دهی به حروف در تلاوت قرآن، منبع متقن و مشخصی وجود ندارد و ذوق و سلیقه افراد و برداشتها، تجربیات افراد نسبت به کیفیت اداءالحروف و … تعیین کننده معیار و نمونه می باشد. در بعضی از کتب آواز و … تنها به زیبا ادا کردن اشاره شده است که یک امر کلی می باشد. اما آن چیزی که در وحله اول باید مورد دقت قرار گیرد، رعایت حدود و عادات شنوایی عامه مردم نسبت به تلفظ یک حرف است به طوری که شنوندگان احساس بی رمقی در ادا و تلفظ زننده و با تکلف در حروف نکرده و بتوانند حروف یک کلمه را از یکدیگر تمییز دهند.  فرم و حالت دهی به حروف نیازمند درک مقدار ضرب حروف و اثر آن بر کیفیت صوت و طنین می باشد که نیازمند تجربه زیاد در خواندن و تمرینات موضوع محور خواهد بود فلذا با تکنیک و روش خاصی نمی توان به آن دست یافت مگر با تمرینات مستمر، توجه ویژه به گیرش و رهش حروف در تلاوت و همچنین شناخت معیارها و عوامل اثرگذار بر این موضوع. لذا به چند مورد از عوامل اثرگذار که نقش مستقیم در کیفیت اداءالحروف دارند اشاره میکنم:
۱ – ابتدا باید جامعیت دستگاه تکلم را مورد دقت و بررسی قرار داد. در این راستا، سلامت طنابهای صوتی، سلامت دندانها، سلامت فضای خیشوم و جوف و همچنین سلامت و عملکرد صحیح لهات در این مسئله بسیار مهم است.
۲ – شناخت حروف واکدار و بی واک و نحوه تلفظ حروف بر اساس علم آواشناسی
۳ – کیفیت تنغیم و پردازش صوت
۴ – پرده صوتی
۵ – الزامات تلحینی و آهنگی
۶ – الزامات نبر شدیده، متوسطه و ضعیفه که هر سه مورد مربوط به کیفیت ضرب حروف می باشد.
۷ – الزامات نبر تنغیمیه که ارتباط با آهنگ سازی در ملودی دارد.
۸ – الزامات نبر انفعالی که متأثر از احساسات و عواطف قاری است.
۹ – الزامات نبر حاده، ثقیله و مرکبه که هر سه مورد مربوط به کیفیت مدت صوت، استقرار یک درجه صوتی خاص و بعضی از تکینک ها می باشد. این موضوع نیز موجب ایجاد حس هیجان، آرامش و یا تحزین می کند و اداءالحروف در این سه نبر به هیچ وجه یکسان نیست.
۱۰ – استفاده از فن خفض الصوت یا ولوم دهی به حروف در قرائت کلمات.
۱۱ – صدادهی مطبوع و استاندارد به بعضی از حروف که موجب عدم خدشه در کیفیت استاندارد نبر حروف شود. این موضوع نیز نیازمند درک کیفیت ضرب حروف است. معیار شنوا و وضوح ادا، کلی ترین ملاک و معیاری است که باید به آن توجه نمود. برای مثال صدادهی بیشتر به حرف زاء و سین موجب افت فصاحت و تکلف در ادا می گردد.
۱۲ – نقش کیفیت صفات حروف در کیفیت و فرم دهی به حروف.

۱۳ – شناخت حروف صداده و صداگیر

ارادتمند – محمدکاکاوند