تقسیم بندی قاریان به لحاظ استفاده از مقامات

همانطور که اشاره شد، قاریان از جنبه های مختلفی تقسیم بندی می گردند. یکی از موضوعات بسیار مهمی که در حیطه خط ملودی باید مورد توجه قرار گیرد، تقسیم بندی سبک قاریان به لحاظ کیفیت و کمیت مقامات می باشد و این موضوع اثر انکارنشدنی در کیفیت یادگیری یک سبک لحنی دارد. از قدیم الایام در میان قاریان مصری نگاهها و نگرش های خاصی نسبت به استفاده از مقامات وجود داشته و این نشأت گرفته از اعتقادات و دیدگاههای گذشتگان نیز هست. اثر این نگرش ها و دیدگاهها در سبک و سیاق تلاوتها قابل بررسی و مشاهده می باشد. به لحاظ کمیت و میزان آهنگ پردازی در تلاوت، قاریان به دو دسته تقسیم می شوند:

الف): قاریان شیوه مُتَوَغِّل و مُتَذَوِّق

قاریان شیوه مُتَوَغِّل و مُتَذَوِّق به آن دسته از قاریانی اطلاق می شود که در اجرای مقامات موسیقایی، تلاش زیادی کرده و محتوای تنغیمی و نغمه پردازیشان در تلاوت پر رنگ می باشد. بهره گیری از ذوق و سلیقه هنری و توجه به جنبه های خاص موسیقایی، از جمله ویژگی های این دسته از قاریان می باشد. افرادی مانند شیخ مصطفی اسماعیل، عبدالعزیز حصان و علی محمود از جمله این افراد می باشند. این دسته از قاریان در اجرای مقامات از فنون مختلف تنغیمی استفاده نموده و به اصطلاح، تعمق بیشتری نسبت به سایرین در اجرای مقامات دارند و جنبه های مختلف اجرای هنری یک مقام موسیقایی را اجرا می کنند. استفاده از مقامات مختلف و ایجاد تنوع زیاد در تلاوت، استفاده نسبتاً زیاد از تحریر، بهره گیری از مقامات مرکب، بهره گیری از قفلات بعضاً پیچیده، تحرک لحنی بالا و یا نسبتاً بالا از جمله ویژگی های این قاریان می باشد.

ب): قاریان شیوه مُتَحَذِّر و مثالی

ب): قاریان شیوه مُتَحَذِّر و مثالی به آن دسته از قاریانی اطلاق می شود که در اجرای مقامات موسیقایی، خود را محدود نموده اند. این قاریان دارای شیوه حذر مقامی بوده و رعایت احکام تلاوت بخصوص احکام تجویدی، اولویت تلاوتشان می باشد. ایجاد این محدودیت ناشی از دیدگاهها، توانمندی ها، فرهنگ شنیداری، محیط و توجه به بعضی از مؤلفات و ویژگی خاص فردی که از آن تحت عنوان بصمه یاد می شود بستگی دارد. لازم به ذکر است که بصمه در خصوص قاریان متوغل نیز مطرح بوده و دارای مصادیق بیشتری می باشد. در این شیوه، استفاده از مقامات مختلف کمرنگ بوده و غالباً خط ملودی به شکل ساده و کم نواخت و به دور از زخارف صوتی و لحنی اجرا می گردد. این دسته از قاریان را قاریان مثالی اطلاق می کنند زیرا نمونه، الگو و مثالی برای دیگران محسوب می شوند. افرادی همچون شیخ محمود خلیل الحصری، محمود علی البنا، عبدالباسط محمد عبدالصمد از قاریان معروف این شیوه می باشند.